ბანკში ჩადებული ბინით დაწყებული ბიზნესი
"ბიზნესის დასაწყებად მარტო ფული არ კმარა, მონდომებაც საჭიროა"
ბანკში ჩადებული ბინით დაწყებული ბიზნესი და ქარხანა, რომელიც საუკუნოვან ისტორიას ითვლის. კომპანია "კულას" დამფუძნებელი ივანე გოგლიძე გადაცემა ბიზნეს PRESS- ში საუბრობს.
- ქარხანაში, რომელიც შეისყიდეთ, წლების წინ მუშად დაიწყეთ მუშაობა...
- ეს იყო 1996-97 წლები. პირველი ჩემი სამუშაო სტაჟი სწორედ ამ ქარხანაშია. მაშინ მე-11 კლასის მოსწავლე ვიყავი და სურვილი მქონდა, იურიდიულზე ჩამებარებინა. იმ პერიოდში ყველას სურდა იურიდიულზე ჩაბარება. რატომღაც მქონდა განცდა, რომ კარგი იურისტი უნდა ვყოფილიყავი. იმ პერიოდში ამისთვის საჭირო იყო სტაჟი. და ამ ქარხანაში მუშად დავიწყე მუშაობა.
-კონკრეტულად, რა სამუშაოს ასრულებდით?
-იყო საყუთე საამქრო, სადაც ხის ყუთები მზადდებოდა და იმ ხის ყუთებს ვაკეთებდი მეც. არანორმირებული სამუშაო საათები იყო და რამდენ ყუთსაც დაამზადებდი, ის გეწერებოდა ხელფასი. მახსოვს, 6 თეთრი იყო ერთი ყუთის დამზადების ღირებულება. სკოლის შემდეგ მივდიოდი ქარხანაში, 4-5 საათი ვაკეთებდი ყუთებს. ხშირად ხელსაწყო თითებშიც ჩამირტყამს.
-მაშინ ხომ არ გაჩნდა თქვენში ამბიცია, შესაძლოა ამ კონკრეტული ქარხნის მფლობელი არა, მაგრამ გარკვეული პერიოდის შემდეგ თავად ყოფილიყავით ასეთი მსხვილი ბიზნესის მეპატრონე? თქვენი ბიზნესის საწყისები იქ ხომ არ იღებს სათავეს?
-არა, მაშინ პირდაპირი მიმართულება მქონდა, ეს იყო იურიდიული და 1998 წელს ჩავაბარე იურიდიულზე უნივერსიტეტში.
- პროფესიით გიმუშავიათ?
-პროფესიით თითქმის არა. ცოტა ხანს ვიმუშავე ძალოვან სტრუქტურაში. უნივერსიტეტის დამთავრების შემდეგ ისევ ქარხანაში დავბრუნდი, ამჯერად იურისტად. ამავე პერიოდში პარალელურად დავამთავრე ბიზნესის აკადემია. იურიდიულის მესამე კურსზე ვიყავი უკვე, როდესაც ბიზნესის აკადემიაში ჩავაბარე.
-რატომ? ფიქრობდით იმ პერიოდში, რომ თქვენი მომავალი საქმიანობა ბიზნესთან იქნებოდა დაკავშირებული?
- კი, დროც მქონდა და სურვილიც, რომ ბიზნესი შემესწავლა. ამ პერიოდში დავამთავრე ბიზნესის აკადემიაც და ალბათ, იქიდან უფრო ავიღე ორიენტაცია ბიზნესისკენ.
-შეისყიდეთ ქარხანა, რომელშიც თავად მუშაობდით იურისტად, შეიძლება ასე ითქვას? როგორ მოხდა ეს ყველაფერი. საიდან მოიძიეთ კაპიტალი, და როგორ მოხდა "გორკომის" "კულად" ჩამოყალიბება?
-პრინციპში, მე მანდ დიდი არაფერი გამიკეთებია. უფრო მეტი გააკეთა იმ მთავრობამ, რომელმაც დაანგრია ის ქარხანა და დაშალა. უკვე ვარდების რევოლუციის შემდეგ, როდესაც ახალი მთავრობა მოვიდა, იმ პერიოდში მქონდა ქარხნის აქციების რამდენიმე პროცენტი ..
-დაახლოებით, რამდენი პროცენტი გქონდათ?
- მაშინ მქონდა 11 პროცენტი. მხოლოდ ჩემი არ იყო. იქ მამაჩემი მუშაობდა, სხვადასხვა ხალხს ჰქონდა კიდევ და მათ შორის მეც - ეს 11 პროცენტი. იცოდნენ, რომ ყიდვის სურვილი მქონდა. მერე ისე მოხდა, რომ ამ აქციების გადაცემა მთხოვეს. ის პერიოდი იყო, როდესაც წილებს ართმევდნენ, მაშინ ოქრუაშვილი იყო. მეც მომთხოვეს, რომ გადამეცა. არ გადავეცი. მერე მოვხვდი ციხეში.
-დაგაკავეს?
-კი. ახალი გაჩენილი გვყავდა ბავშვი, მეუღლე დედასთან იყო და მის გორში ჩამოსაყვანად მივდიოდი. გზაში გამაჩერეს, ჩამისხდნენ მანქანაში, მიმიყვანეს პოლიციაში. მანქანაში ორი ყუმბარა ჩამიდეს, მერე მითხრეს, წავიდეთ ახლა, შენს მანქანაში ჩხრეკა ჩავატაროთო. წავედით, ნახეს ორი ყუმბარა და სამთვენახევარზე მეტი ციხეში ვიჯექი.
-თავი როგორ დააღწიეთ ციხეს?
- არ ჰქონდათ არანაირი მტკიცებულება. მოწმეები არ ჰყავდათ. ვეუბნებოდი, წილს არ მოგცემთ, ვიჯდები ციხეში, დამნაშავე არ ვარ, ამ ქარხანაში რიგითი იურისტი ვარ, შეამოწმეთ საბუთები-მეთქი. მაშინ სამთვიანი იყო წინასწარი დაკავება.
- პირადად ირაკლი ოქრუაშვილთან ან მიხეილ ქარელთან თუ გქონდათ ეს საუბარი? ისინი გამოვიდნენ თქვენთან კონტაქტზე თუ უბრალოდ, იცოდით, რომ ეს მათი ხალხი იყო.
-თვითონ ოქრუაშვილთან არ მქონია ურთიერთობა. მაგრამ ქარელთან მქონდა და მან მითხრა, ოქრუაშვილის დავალებააო. მაშინ 9 თვე იყო წინასწარი გამოძიება, 6 თვე შეიძლება სასამართლო გაწელილიყო და მითხრეს, რომ გამოძიებას წელიწადნახევარს გაგიწელავთო. მერე შევჯერდით. პრინციპზე დავდექი, თორემ ის წილი შეიძლებოდა დამეთმო, ამ პერიოდში დააყენეს თავისი...
-ელენე ჩიტუაშვილი, ხო? რომელიც ახლა თქვენ ბრალს გდებთ იმაში, რომ თქვენ მიითვისეთ მის მიერ ჩადებული თანხები ამ ქარხანაში. თქვენი ვერსია როგორია. ქარელმა მოიყვანა თავისი მმართველი...
-სწორი ვერსია რაც არის, შეგიძლიათ მოსახლეობას შეეკითხოთ, შეგიძლიათ თვითონ მუშებს ჰკითხოთ, ელენე ჩიტუაშვილი არასდროს ქარხანაში არ ყოფილა. არანაირი განათლება მას არ ჰქონია. სასამართლოში მუშაობდა, არეგისტრირებდა კომპანიებს. მთავრობამ მოიყვანა იმ პერიოდში და დასვა დირექტორად. როგორ მოხდა ამ ქარხნის დანგრევა, ეს ყველამ იცის.
-თუკი რამე ინგრეოდა საქართველოში, ინგრეოდა 90-იანი წლების შემდეგ, გარკვეული წლების განმავლობაში. ცოტა უცნაურია, რომ 2003 წლის შემდეგ დაიწყო ასეთი ქარხნის ნგრევა.
-ამ ქარხანას ძალიან წესიერი და ჯანსაღი ადამიანი ჰყავდა დირექტორი: მარინა ქიტიაშვილი, რომელიც რამდენიმე ხნის წინ გარდაიცვალა. მან თავისი ძალებით არ დაანგრევინა ეს ყველაფერი.
-რას აწარმოებდა იმ პერიოდში გორის კომბინატი?
-დიდს არაფერს. თავის დროზე, კომუნისტების პერიოდში უშვებდა ვაშლის ხილფაფას, ჯემებს, წვენებს და საბჭოთა კავშირის ქვეყნებში გადიოდა ეს. საბჭოთა კავშირის დაშლის შემდეგ მარინა ქიტიაშვილმა ყველაფერი გააკეთა, რომ ქარხანა არ დაშლილიყო. საერთოდ, მრეწველობა ისეთი სფეროა, რომ ერთ დღეში მოგებას ვერ ნახავ.
-ანუ, ვაჭრობაში უფრო სწრაფად შეიძლება მიიღო მოგება, ვიდრე წარმოებაში?
- წინა მთავრობის ხალხი, იგივე ოქრუაშვილი, ქარელი მიჩვეული იყვნენ - ვთქვათ, ერგნეთიდან გადმოვიდნენ, უთხრეს რომ გამოატარეთ ეს მანქანა და ამის შემდეგ, მეორე დილით ის მოგება შეეძლოთ გაეყოთ. ქარხანაში ეს რომ არ იყო, ამას ითხოვდნენ. დაიწყო ამ ქარხნის დაჭრა. ქარხნის ტერიტორიაზე შემოდიოდა რკინიგზის სამი ხაზი. ეგონათ, რომ ეს ხაზიც ქარხნისაა და დაჭრეს ორი ჩიხი. რამდენიმე ხნის შემდეგ რკინიგზიდან რომ მოვიდა ხალხი და ნახეს, ეს ჩიხი აღარ არის, ერთი ამბავი ატეხეს. მოხდა ისე, რომ საიდანღაც ლიანდაგები მოიტანეს, დაალაგეს ქარხანაში, მოვიდა კომისია, ნახეს რომ ეს ლიანდაგები ჯართში კი არ ჩაუბარებიათ, შეინახეს. რომ არ გაეძარცვათ. როგორ უნდა გაძარცვო, 60,70 ტონა ლიანდაგს სად წაიღებ. საბოლოოდ, ქარხანა წაიღო სახელმწიფომ.
- ეს პერიოდი თქვენ საკმაოდ ხელსაყრელად გამოიყენეთ, თქვენ გქონდათ თქვენი 11 პროცენტი და საჭირო დროს საჭირო ადგილას აღმოჩნდით.
-მე ჩემი 11 პროცენტიც დავკარგე.
-დაკარგეთ?
-ყველამ დაკარგა. სახელმწიფომ რომ დაიწყო ამ ქარხნის შემოწმება, ქარხანას ვალი დაადო. გაიტანა აუქციონზე. ყველამ დაკარგა წილი. იმ პერიოდში, როცა ეს ქარხანა აუქციონზე გადიოდა, მე ჩემს პარტნიორებს დაველაპარაკე უკრაინაში.
-ეს პარტნიორები მანამდეც გყვადათ თუ იმ პერიოდში მოიძიეთ?
-არა, მყავდა. ვუთხარი, ჩავდებ ჩემს ორ სახლს ბანკში, თქვენც მომეხმარეთ და ეს ნელ-ნელა გამოვისყიდოთ-მეთქი. თუ რისკისთვის მზად ხარ, რომ ჩადო სახლები, ჩვენც დაგეხმარებითო.
- შეგიძლიათ გვითხრათ, რა კაპიტალით დაიბადა "კულა" ?
-ეს იყო მილიონნახევარი ლარი. თანხის ნაწილი ჩემმა პარტნიორებმა ჩადეს, ნაწილი, როგორც გითხარით, ჩემი თანხა იყო - პირადი დანაზოგი, თბილისის ბინა, გორის ბინა - ეს ყველაფერი ბანკში ჩავდე.
-ეს იყო 2008 წელი. იმ პერიოდში ბიზნესის დაწყება სარისკო არ იყო?
-რა თქმა უნდა. ეს იყო ის პერიოდი, როცა მსოფლიო კრიზისი იყო, რუსეთ-საქართველოს ომი... მაგრამ პერსპექტივასაც ვხედავდი. ამ ქარხანას, საერთოდ გორის რეგიონს და შიდა ქართლს, ჰქონდა ის პერსპექტივა, რაც გავთვალე და რითიც დავარწმუნე...
-რა იყო ეს პერსპექტივა?
-ბანკიც, პარტნიორებიც და შენი თავიც უნდა დაარწმუნო, რომ შენ ამას შეძლებ. ჩემი გადმოსახედიდან, როცა რისკავ, უკან დასახევი გზა აღარ უნდა გქონდეს.
-ეს სწორი სტრატეგიაა ბიზნესში?
- სწორი არ არის, მაგრამ მე ასეთი გათვლა მაქვს. ახლა რომ იგივე მქონდეს, ალბათ გამიჭირდებოდა, მაგრამ იგივეს გავაკეთებდი. სხვანაირად, რაღაც ეტაპზე შესაძლოა, მოდუნდე. აქ არ გაქვს იმის საშუალება, რომ მოდუნდე, სხვა რაღაცაზე გადაერთო, სულ ჩართული ხარ და შედეგსაც უფრო აღწევ. რაც შეეხება დარწმუნებას, იმ პერიოდში რუსეთი დაკეტილი იყო ჩვენთვის, იყო მსოფლიო ეკონომიკური კრიზისი. ახლა ვითარება შეიცვალა. თანამედროვე, ახალი ტექნოლოგიები შემოდის ხეხილის მოყვანაში. მაშინ კი, დაცხებოდა თუ არა, მაგალითად, ყველა ერთდროეულად კრეფდა ხილს და ყიდდა.
-ანუ, ძალიან იაფად შეგეძლოთ შეგეძინათ ნედლეული?
-კი, მეორე იყო იაფი მუშახელი, მესამე იყო ის, რომ იმ პერიოდში ასეთი ქარხნების გაკეთებას არ რისკავდნენ და ეს ჩემთვის ხელსაყრელი იყო: დავიწყებდი და ვამუშავებდი და ყველაზე მთავარი, რამაც ეს ყველაფერი გადამაწყვეტინა, იყო ის, რომ ჩვენ აქ მომუშავე კადრები დავასაქმეთ. ეს იყო ხალხი, რომელიც 40-50 წელი მუშაობდა ამ ქარხანაში, იცოდა თავიდან ბოლომდე ტექნოლოგიური პროცესები, ლაბორატორიული შემოწმებები, მიკრობიოლოგია. ყველა ეს ადამიანი დავაბრუნეთ და ახლა 300-ზე მეტი ადამინია დასაქმებული; ყველა საამქროს უფროსს, მინიმუმ 40-45 წლის გამოცდილება აქვს.
-პირველი პარტია საზღვარგარეთ გავიდა თუ ადგილობრივ ბაზარზე?
-ადგილობრივ ბაზარზე. მაგრამ ჩვენი ძირითადი მიმართულება საზღვარგარეთი იყო. რა თქმა უნდა, საქართველოთი უნდა დავიწყოთ, მაგრამ საქართველოში რაც არ უნდა ბევრი გაყიდვა გქონდეს, ჩვენი ძირითადი ბაზარი საზღვარგარეთის ბაზრები იყო.
-რატომ "კულა"? როგორც ვიცი, ეს თქვენი პაპის სახელი და თქვენი მეტსახელია. იქონია თუ არა ამან გავლენა კომპანიის სახელწოდებაზე?
-ჩემი პაპის სახელი იყო ვანო. ჩემი პაპის პაპას ერქვა კულა. იქიდან მოდის ეს სახელი. მაგრამ გარდა ამისა, კულა არის ძველი ქართული სასმისი, რითიც ჩვენი მეფეები, ჩვენი წინაპრები სვამდნენ ღვინოსაც, წვენსაც. ჩვენც გვქონდა ეს სასმისი სახლში. როცა კომპანიას სახელწოდებას ვეძებდით, საბოლოოდ კულაზე შევჩერდით.
- იღბლიანი აღმოჩნდა ეს სახელწოდება თქვენი კომანიისთვის?
-კი. ძალიან იღბლიანი აღმოჩნდა.
-პირველივე პარტია წარმატებით გაიყიდა?
-წარმოება როდესაც დავიწყეთ, მაშინ არავინ იცოდა. მე თვითონ დავდიოდი მაღაზიებში, შევდიოდი, ვთავაზობდი დეგუსტაციას. პირველ თვეს რეალიზაცია ძალიან მცირე იყო იმიტომ, რომ მაღაზიაში შეტანაც ჭირდა იმ პერიოდში, თანხას არავინ გიხდიდა, რადგან კომპანიას არავინ იცნობდა, ყველას კონსიგნაციაზე უნდოდა ამ პროდუქციის შეტანა. მახსოვს პირველი თვეები 5 ათასი ლარი, 8 ათასი ლარი იყო ნავაჭრი.
-დღეს რამდენია ნავაჭრი, შედარებისთვის რომ გვითხრათ?
-ალბათ, 100-ჯერ მეტი. შეიძლება მეტიც.
-ანუ კმაყოფილი ხართ, ხომ მიღწეულით ამ ეტაპზე?
-კმაყოფილები არ ვართ. უფრო მეტი გვინდა.
-რამდენი პროდუქციით დაიწყეთ წარმოება და დღეს რამდენი სახის პროდუქციას აწარმოებს კულა?
- პირველ ეტაპზე წვენების წარმოება დავიწყეთ. იმ პერიოდში მივიღეთ ხილი, დავწურეთ წვენი, და დავიწყეთ ქართული წვენების წარმოება. უკვე მეორე წელს დავამატეთ ტყემლები, მურაბები, ჯემები, შემდეგ დაემატა უკვე სამარხვო სალათები, მწნილები, კომპოტები. კომპოტებმაც სხვადსხვა ეტაპები გაიარეს. სხვადასხვა დაფასოება. ეხლა უკვე გადავედით კომპოტები ბოთლში. გამოვუშვით მუყაოს შეფუთვაში წვენები, გავაიაფეთ ჩვენი პროდუქცია. ამჟამად 200-ზე მეტი დასახელების პროდუქციას ვუშვებთ. გამოვუშვით სრულიად უშაქრო პროდუქცია. გვაქვს სრულიად უშაქრო წვენები, მურაბები. ყველას უკვირს, როგორ შეიძლება მურაბა უშაქრო იყოსო, რამე ხელოვნური დანამატი ხომ არ აქვსო. ყველას ვეუბნებით, რომ ჩვენ არც წვენში, არც მურაბაში და ახლა გამოვუშვით კომპოტები, რომლებშიც არც წყალია, არც შაქარი და არც არანაირი დანამატი. ხილისგან არის დამზადებული. ჩვენ ლაბორატორიებში გავაკეთეთ ისეთი შემადგენლობა, შაქრის მაგივრად ვიყენებთ ვაშლს. გორი ვაშლის რაიონია და ვაშლს ვიყენებთ იგივე ნატურალურ წვენებში.
-თქვენ თავად თუ ქმნით ხოლმე რამე რეცეპტს?
-კი. დროსთან ერთად, მოთხოვნა იცვლება. კომუნისტების პერიოდში არ იყო მოთხოვნა უშაქროებზე. ამ ყველაფერში ჩართული ვარ. ასევე გვყავს ჯგუფები, რომლებიც იკვლევენ, ხალხს რა უფრო უნდა. გაჩნდა მოთხოვნა სამარხვო კერძებზე, ახლა 5-6 სახის სამარხვო სალათს ვაკეთებთ: სტაფილოს სალათა, ბადრიჯნის სალათა. ვუშვებთ ბადრიჯნის მურაბას.
- ადგილობრივი ნედლეული რამდენად საკმარისია იმისათვის, რომ თქვენს წარმოებას სრულად ეყოს და თქვენი მოთხოვნა სრულად დააკმაყოფილოს?
-დასაწყისისთვის საკმარისი იყო. რაც უფრო იზრდებოდა კომპანია, მით უფრო მეტად ვეძებდით ახალ გზებს, როგორ შევიძინოთ ნედლეული და როგორ გვეყოს ნედლეული. ნედლეულს მთლიანად საქართველოდან ვიღებთ, მაგრამ ეს უკვე აღარ არის საკმარისი.
-გამოსავალს რაში ხედავთ, როგორ შეიძლება გაიზარდოს ნედლეულის მოცულობა?
-ჩვენ ყოველთვის იღბლიანები ვართ და ეს გვეხმარება. ახლა მაგალითად, გამოცხადდა სანერგე პროგრამა, "დანერგე მომავალი" და სახელმწიფო 70 პროცენტს გიფინანსებს, თუ ბაღს გააშენებ. ეხლა ჩვენც ვაპირებთ გავაშენოთ ბაღი. გვაქვს, მაგრამ გვინდა მეტი გავაშენოთ. სხვები გააშენებენ უფრო მეტს და იმათ დასჭირდებათ ის გასაღების ბაზარი, და ჩვენ მზად ვიქნებით, ეს ყველაფერი მივიღოთ.
-რამდენ საექსპორტო ბაზარზე გადის თქვენი პროდუქცია?
-დაახლოებით 25 ქვეყანაში გავდივართ, მათ შორის კანადაში, კუბაში, ამერიკაში....
-რაც შეეხება ევროკავშირის ბაზარს. ასოცირების ხელშეკრუკლების შემდეგ ჩვენი პროდუქცია საკმაოდ დიდი შეღავათებით სარგებლობს ამ ბაზარზე. თქვენთვის თუ არის შესამჩნევი ეს შეღავათები?
-ჩემთვის შესამჩნევი ის არის, რომ არ უნდა მოვდუნდეთ. ჩვენი პროდუქცია ევროკავშირის ქვეყნებში - გერმანია, პოლონეთი, ჩეხეთი, საბერძნეთი, საფრანგეთი გადის, ასევე ბალტიისპირეთის ქვეყნებში. ამ ქვეყნებში ჩემი პროდუქცია დაბეგვრის გარეშე შედიოდა. ყველა ქვეყანასთან გვქონდა შეთანხმება თავისუფალ დაბეგვრასთან დაკავშირებით. ამიტომ ამით ვაჭრობა არ მომატებულა. არ უნდა მოვდუნდეთ, რადგან ახლა უკვე იმათი პროდუქცია შემოდის საქართველოში დაბეგვრის გარეშე და გვიწევს კონკურენციას. იქიდან გამომდინარე რომ კრიზისია, იმათ მეტი საშუალება აქვთ. ვცდილობთ, რომ კიდევ და კიდევ ახალი პროდუქცია გამოვუშვათ, რაც იმათ არ აქვთ.
-ერთ-ერთი მთავარი უპირატესობა თქვენი პროდუქციისა როგორც ადგილობრივ, ისე საექსპორტო ბაზრებზე არის ის, რომ ეს არის ნატურალური პროდუქტი. გასაგებია, რო უცხოეთის და განვითარებული ქვეყნების მომხმარებელი უპირატესობას ანიჭებს ნატურალურ, მაღალი ხარისხის პროდუქტს. ჩვენი სოციალური ფონის გათავლისწინებით ჩვენი მოსახლეობა უფრო ორიენტირებულია ფასზე, ვიდრე ხარისხზე. ადგილობრივ ბაზარზე ხომ არ გიჭირთ კონკურენციის გაწევა არსებული ფასებით სხვა ადგილობრივი წარმოების და იმპორტირებული პროდუქციისთვის?
-ჩვენ გვიჭირავს ჩვენი ნიშა ბაზარზე. ის ნაწილი, რომელსაც უნდა, რომ თავის შვილს, თავის მომავალს ნატურალური წვენი დაალევინოს, ნატურალური ხილ-ფაფა აჭამოს, ნატურალური კომპოტი დაალევინოს, ისიც საკმარისია, რომ ჩვენმა კომპანიამ იარსებოს. გვაქვს ჩვენ პროდუქტებიც, რომლებსაც გაცილებით დაბალი ფასი აქვს და კონკურენტუნარიანია. ყოველთვის ვამბობ: თუ გინდათ, რომ წყურვილი მოიკლათ, დალიეთ წყალი, მირთვით ბორჯომი, მაგრამ თუ გინდათ, რომ ვიტამინები მიიღოთ, ჯანმრთელობა გქონდეთ და მომავალში თქვენი ჯანმრთელობა არ გაუარესდეს, დალიეთ "კულა".
-თქვენ შედარებით ახალგაზრდა ბიზნესი გაქვთ, ჩემი სხვა რესპონდენტების ბიზნესებთან შედარებით, რომლებსაც ბაზარზე არსებობის 20-25 წელი შეუსრულდათ უკვე. ბუნებრივია, ნებისმიერ ბიზნესს გარკვეულ ეტაპზე განვითარება სჭირდება. საინტერესოა, ამ მოცემულობაში რა ფინანსურ რესურსს იყენებთ ხოლმე იმისთვის, რომ ბიზნესი განავითაროთ. არის სხვა წყაროები, რომლითაც შეიძლება, ბიზნესმა ისარგებლოს? თუნდაც საბანკო კრედიტები. რამდენად ხელსაყრელია ჩვენთან საბანკო კრედიტი იმისათვის, რომ განავითარო შენი ბიზნესი?
- ამჟამად ვიყენებთ საბანკო კრედიტს, რადგან კრედიტის გარეშე ბიზნესის განვითარება ძალიან რთულიც არის და საკუთარი მოგების უკან დაბრუნების ხარჯზე ვაკეთებთ ჩვენ ბიზნესს. ახლა, მით უმეტეს ბევრი პროექტი დაიწყო, მაგალითად "აწარმოე საქართველოში". თუ კარგ პროექტს გააკეთებ და დაარწმუნებ ბანკის თანამშრომლებს...
-თქვენ თუ მონაწილეობთ ამ პროექტში?
-კი, მივიღეთ მონაწილეობა და ახალ საწარმოს ავაშენებთ.
-რას აწარმოებთ?
-ახალი საკონსერვო საწარმო იქნება, რომელიც გამოუშვებს კომპოტებს, წნილებს და სხვა საკონსერვო პროდუქციას.
-თქვენ თქვით, რომ თქვენი კომპანიის ერთ-ერთი წარმატება სწორად გათვლილი საკადრო პოლიტიკა იყო, როცა საქმის პროფესიონალები მოიყვანეთ თავიდანვე, ქარხანაში. საინტერესოა, რამდენად მკაცრი ხელმძღვანელი ხართ, რის გამო შეიძლება დააჯარიმოთ თქვენი თანამშრომელი?
-მკაცრი ხელმძღვანელი ვარ. ჩემმა თანამშრომლებმა იციან: რაღაცას ვპატიობ, რაც ეპატიებათ, მაგრამ არის რაღაც, რაც არ ეპატიებათ, ამაზე დაჯარიმდებიან და შესაძლოა სამუშაოც დაკარგონ. ბევრს დაუკარგავს კიდეც. არ შეიძლება თანამშრომელი უპასუხისმგებლოდ მოეკიდოს საქმეს, სამუშაო გააცდინო და ვერ გააგებინო უფროსს, ამის გამო რაღაცა პროცესი შეიძლება ჩაიშალოს. ამის გაჩერება არ შეიძლება. იქ არის კომერციული საიდუმლოებები...
-ყოფილა შემთხვევა, როცა გიღალატათ თანამშრომელმა?
-იმ ხალხმა, ვისაც დიდი სტაჟი აქვს, თავისი საქმე იცის. ყველას მუშაობა უნდა. რომ უთხრა დაისვენეთ, დღეს არ მოხვიდეთო, რამე ხომ არ დავაშავეთო, იფიქრებენ. იყო შემთხვევები, როცა მაგალითად, დისტრიბუტორებმა თანხა აიღეს მაღაზიაში და არ მოიტანეს. ასეთი შემთხვევები უფრო ბევრია.
-რამდენით დაგიჯარიმებიათ?
-გააჩნია. ზოგჯერ ნახევარი ხელფასით, ზოგჯერ შეიძლება სამუშაოც დაკარგო მაგ შემთხვევაში. ჩვენ გაფრთხილებული გვყავს, თუ თანხა რაღაცაში დაგჭირდა, დარეკე და ნებართვა აიღე. დაუკითხავად თანხის აღება, გაცდენა, აკრძალულია.
- ვიცი, რომ როგორც კი თქვენ ქარხნის ტერიტორიაზე ჩნდებით, თანამშრომლებში ისმის ხოლმე გადაძახილი, ვანო მოვიდა. რას ნიშნავს ეს გადაძახილი ქარხანაში, ეშინიათ თქვენი?
-არ ეშინიათ. საკონსერვო წარმოება ისეთი წარმოება არ არის, რომ ჩარხთან იდგე და სულ მას უყურო. ხილი მოდის, იჭრება, ფასოვდება, ქალებიც ამ დროს საუბრობენ ერთმანეთში. მე პატივს ვცემ ჩემს თანამშრომლებს და მათაც ვუყვარვარ. ახალგაზრდები ნაკლებად მოდიან რთულ სამუშაოზე. ამჟამად 4 საამქრო მუშაობს ჩვენთან. ყველა საამქროს უფროსს, რომლებიც 65-დან 75 წლამდე ასაკის არიან, ჰყავს ახალგაზრდა მოადგილე, რომლებიც სწავლობენ მათგან ამ საქმიანობას.
-ფული რას ნიშნავს თქვენთვის?
-წარმატებას ნიშნავს. ნიშნავს იმას, რომ შენი ოჯახი ნორმალურად იცხოვრებს, ნიშნავს იმას, რომ შენ შეგიძლია წახვიდე საზღვარგარეთ, დაისვენო...
-ყველაზე მეტს რაში ხარჯავთ?
-ალბათ შვილების სწავლაში, მივლინებებსა და ახლის ძიებაში.
-საკუთარი თავისთვის ყველაზე მეტად და უშურველად რაში იმეტებთ ფულს?
-ალბათ სანადირო აღჭურვილობებში, რომ ვიყიდო ტანსაცმელი ან თოფი, ისეთი, რომ მეორე არ გამოდის, ან ძალიან იშვიათია...
-მართალია, რომ ფულს დათვლა უყვარს?
-კი
-ხშირად ითვლით?
-ხშირად არა, მაგრამ ახლა უკვე ბანკები ითვლიან ჩემს ფულს. ბანკში შედის ნავაჭრი და იქ აისახება ყველაფერი.
- რა არის საჭირო იმისთვის, რომ საქართველოში დაიწყო და აკეთო ბიზნესი?
-პირველ რიგში, მონდომება, გამოცდილება და განათლება. ყოველთვის ვამბობ, რომ განათლება ყველაზე დიდი კაპიტალია, რაც შეიძლება ნებისმიერმა ადამიანმა ჩადოს შვილებში. შვილები რომ ისწავლიან და განვითარდებიან, მეტ პლუსს მოუტანს როგორც ოჯახს, ასევე ქვეყანას და საკუთარ თავს. მაგრამ იღბალიც უნდა გქონდეს. ბევრი ვიცი, ვისაც ფული ჰქონია, დაუწყია და მერე დაუნგრევია. ბევრი ვიცი, დაუტოვეს აშენებული ქარხნები, ქონება და შვილებმა სულ დაშალეს და დაანგრიეს. უნდა გქონდეს გამოცდილებაც, ნიჭი უნდა გქონდეს, და ის "ჟილკა "უნდა გქონდეს რომ არ მოეშვა. ჩვენ ბევრი რამ არ გამოგვდიოდა, "კულა" რომ დავიწყეთ, მაგრამ ნელ-ნელა განვვითარდით.