"ჯერ ფული, მერე იღბალი"
გადაცემა ბიზნეს PRESS-მა საკმაოდ საინტერესო და მდიდარი ბიოგრაფიის მქონე ბიზნესმენს უმასპინძლა.
ადამიანი, რომელიც იყო მეზღვაურიც, საბაჟოს ხელმძღვანელიც, პირველი სუპერმარკეტის დამფუძნებელიც. დღეს ეს ბიზნესმენი ცნობილია, როგორც ჰიპერმარკეტ "გუდვილის" დამფუძნებელი და ხელმძღვანელი.
როგორია გიორგი, გოგი შევარდნაძის ისტორია, როგორ აპირებს რაბათის ციხისა და ეკონომიკის სამინისტროსთვის 50 ძვირადღირებული მანქანის შესაძენად აღებული კრედიტების გასტუმრებას ბიზნესმენი და რამ გადაარჩინა "გუდვილი", ამას ბიზნეს PRESS-ის ბეჭდური ვერსიიდან შეიტყობთ.
- როგორც ვიცი, განსაკუთრებით არ გიყვართ ჟურნალისტებთან ურთიერთობა. დიდი მადლობა, რომ დაგვთანხმდით ინტერვიუზე.
- ჟურნალისტებთან - არა, უბრალოდ საჯაროდ, ტელევიზიით გამოსვლა არ მიყვარს.
- ძალიან საინტერესო ბოიგრაფია გაქვთ. როგორც პირადი, ისე ბიზნესისტორია. თქვენ ვილნიუსში დაიბადეთ. ეს გურული კაცი ვილნიუსში როგორ მოხვდით?
- მამაჩემი ომიანობის დროს ირანში მუშაობდა. შემდეგ ვილნიუსში გააგზავნეს. მერე ჩამოვიდა ბათუმში, მოიყვანა დედაჩემი და წაიყვანა ვილნიუსში. მე ვილნიუსში დავიბადე. პირველი კლასი მანდ დავამთავრე და იქ ვიცხოვრე 15 წელი.
- სწავლობდით ბათუმის საზღვაო აკადემიაში. გემზეც გიმუშავიათ მეზღვაურად?
- დიახ. მაშინ ძალიან პოპულარული იყო. საზღვარგარეთ არავის უშვებდნენ. ასეთი პერიოდი იყო მაშინ, საბჭოთა კავშირის პერიოდი.
- გახსოვთ თქვენი პირველი ხანგრძლივი ნაოსნობა?
- კი. რომ დავამთავრე. პირველი რეისით წავედით, ეს იყო აფრიკაში. 6 თვე ვიყავით ზღვაში. თევზსაჭერი გემი იყო.
- მიუხედავად იმისა, რომ საკმაოდ სარისკო, მაგრამ საინტერესო და შემოსავლიანი საქმეა ნაოსნობა, თქვენ მაინც ხმელეთზე დაბრუნდით. რატომ? ხმელეთზე უფრო სარფიანი საქმეების გაკეთება შეიძლება?
- არა. მერე ინსტიტუტი დავამთავრე. ვაჭრობის ინსტიტუტი იყო ასეთი, პლეხანოვის. დავამთავრე და მუშაობა ბიზნესში გავაგრძელე. ბევრი თანამდებობა გავიარე ვაჭრობის დარგში.
- მაინც რომელი უფრო შემოსავლიანი აღმოჩნდა - ზღვა თუ ხმელეთი?
- როგორ გითხრათ. მეზღვაურებიც კარგად იღებდნენ ხელფასს. კარგი ხელფასი იყო და შემოსავალიც იყო.
- გარდა ამისა, თქვენ "ინტურისტის" სისტემაში მუშაობდით სხვადასხვა თანამდებობაზე, აქ მიღებული გამოცდილება თუ დაგეხმარათ შემდეგში და რა მიმართულებით?
- საბჭოთა კავშირის პერიოდში "ინტურისტის" სისტემა ყველაზე მაღალი დონის სისტემა იყო. მომსახურება, სასტუმროები, რესტორნები... დიდი გამოცდილება მივიღე.
-"ინტურისტის" გარდა, იყო გუდაურის სამთო-გამაჯანსაღებელი კომპლექსი, რომლის ერთ-ერთი დამაარსებელიც ხართ.
- დამაარსებელი არ ვარ. პირველად, გუდაური რომ გაიხსნა, მე კომპლექსის დირექტორი ვიყავი რესტორნების დარგში. გახსნა ჩვენ გავაკეთეთ.
- მივადექით ერთ-ერთ ყველაზე შემოსავლიან საქმეს იმ პერიოდში - სამხედრო ვაჭრობის სისტემა. "ვაინტორგის" ხელმძღვანელი იყავით. მაშინ, როგორც მე ვიცი, ყველაზე იშვიათი, ყველაზე ხარისხიანი, ყველაზე კარგი პროდუქცია სწორედ ამ ქსელში იყიდებოდა.
- ეს იყო სახელმწიფო სახელმწიფოში. ხომ იცით სამხედრო ვაჭრობა. ჩვენ ცალკე გვქონდა მოსკოვიდან მომარაგება. განსაკუთრებული რაღაც შემოდიოდა. ჩვენ ვამარაგებდით, ამიერკავკასიაში ნაწილები რაც იყო, აქედან ხდებოდა განაწილება.
- აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის მატერიალური რესურსების მინისტრის თანამდებობა. რით განსხვავდება ეს თანამდებობა ეკონომიკის მინისტრისგან? დაახლოებით იმას მაგონებს, ჩვენთან ინიციატივა რომ აქვთ, მთის მინისტრი დანიშნონ.
- აქ ბევრი რაღაც შედიოდა. მაშინ ასეთი სამინისტრო არსებობდა.
- ასლან აბაშიძესთან კარგი ურთიერთობა გქონდათ?
- კი, როგორ არა. ჩვენს მამა-პაპასაც ჰქონდა ერთმანეთთან ურთიერთობა.
- ახლა გაქვთ მასთან ურთიერთობა?
- ბოლო წლების განმავლობაში არა.
- საინტერესოა: შევარდნაძე და აბაშიძე. როგორ ეწყობოდით ერთმანეთს? ხომ არ გიხსენებდათ ხოლმე, რომ თქვენ ხართ ედუარდ შევარდნაძის ნათესავი. ხელს ხომ არ გიშლიდათ? თუ პირიქით? ხელს ხომ არ გიწყობდათ?
-იმით, რომ ნათესავი ვიყავი, არ ვსარგებლობდი. მე ჩემი მუშაობით მივაღწიე ყველაფერს.
- რა ნათესაური კავშირი გაქვთ?
- ასკანიდან ვართ.
- გქონდათ თუ არა თქვენ, როგორც აჭარის საბაჟო და საგადასახდო შემოსავლების დეპარტამენტის ხელმძღვანელს, დაპირისპირება ედუარდ შევარდნაძესთან?
- ასეთი რაღაც არ ყოფილა. მე დიდხანს ვმუშაობდი საბაჟოში. მგონი, რეკორდი მოვხსენი. შვიდწელიწადნახევარი ვიყავი საბაჟოს უფროსი. თბილისში 10 მინისტრი შევცვალე. მაშინ აჭარასა და ცენტრალურ ხელისუფლებას შორის ცოტა დაპირისპირება იყო. შემოსავალი, რომელიც აჭარაში შემოდიოდა, ხომ უნდა დარჩენილიყო? მაშინ როგორი სისტემა იყო - შემოსავალი უნდა წასულიყო თბილისში და შემდეგ თბილისი ანაწილებდა რეგიონებზე. ეს დაპირისპირება იყო: კი ბატონო, მესმის, ცენტრალურ ხელისუფლებას ფული უნდა ჩაურიცხო, მაგრამ რაღაც ნაწილი აჭარაში უნდა დარჩენილიყო. ამაში იყო გაუგებრობა.
- თქვენი როლი ამ შემთხვევაში, მედიატორის როლი ხომ არ იყო, აჭარის ხელისუფლებასა და ცენტრალურ ხელისუფლებას შორის?
- მე ვასრულებდი ყველაფერს, რაც საბაჟო სისტემაში საჭირო იყო. კი იყო რაღაც ნიუანსები, აქედან მანქანები რომ გადიოდა, იქ აჩერებდნენ...დაპირისპირება იყო.
- ყოფილა თუ არა შემთხვევა, რომ ედუარდ შევარდნაძეს თქვენთვის პირადად დაურეკავს და გარკვეული საკითხის მოგვარება უთხოვია.
- არა.
- როდის გადაწყვიტეთ, წამოსულიყავით სახელმწიფო სამსახურიდან და ბიზნესისთვის მოგეკიდათ ხელი?
- 2002 წელს საბაჟოდან წამოვედი. მერე დამნიშნეს აზერბაიჯანში წარმომადგენლად, აზერბაიჯანში საბაჟოს წარმომადგენელი ვიყავი.
- პირველი სუპერმარკეტი ბათუმში...
- პირველი სუპერმარკეტი გაიხსნა ბათუმში 1996 წელს.
- რამ გიბიძგათ ამ გადაწყვეტილების მიღებისკენ?
- ჩემი პროფესია მაინც ეს არის. ბიზნესის დარგში ვიყავი. ადრეც ვმუშაობდი. რესტორნის დირექტორიც ვიყავი, როგორც აღვნიშნე.
- თუმცა საინტერესოა, რომ ეს სუპერმარკეტი არაფრით ჰგავდა მანამდე არსებულ გასტრონომებს, უნივერმაღებს, უნივერსამებს.
- თანამედროვე სუპერმარკეტი იყო. მაშინ ჩვენ პირველები ვიყავით. საზღვარგარეთიდან ჩამოგვქონდა საქონელი. ჩვენ "დუტი ფრიც" გვქონდა საზღვარზე.
- სუპერმარკეტს რა ერქვა?
- "სკორპიო".
- რატომ?
- კიბორჩხალა ვარ ზოდიაქოს ნიშნით.
- ხასიათით ამართლებთ თქვენი ზოდიაქოს ნიშანს?
- არ ვიცი.
- ერთია, რომ თქვენ გააკეთეთ, შემოიტანეთ თანამედროვე სტანდარტები ადგილობრიოვ ბაზარზე, იმპორტირებული პროდუქცია.... აქცენტი რაზე კეთდებოდა, ხარისხზე თუ ფასზე?
- ხარისხზე. ხარისხი თუ არ გექნება, მომავალი არ გექნება. კი ბატონო, დღეს გაჭირვებაა, ხალხს ფული არ აქვს რაიმეს საყიდლად, მაგრამ ხვალ-ზეგ, ეკონომიკა წინ წავა და ადამიანს მოთხოვნა ექნება, უფრო ხარისხიანი საქონელი იყიდოს.
- მესმის, რომ თქვენ პლეხანოვის სახელობის ვაჭრობის ინსტიტუტი დაამთავრეთ. მანამდეც გქონდათ გარკვეული გამოცდილება, მაგრამ ის მაინც სხვა დრო იყო. სხვა რეჟიმი, სხვა სტანდარტები იყო. რამდენად გამოგადგათ მაშინ მიღებული თეორიული, პრაქტიკული ცოდნა უკვე თანამედროვე ბიზნესის კეთებაში?
- იმ სისტემიდან ბევრი რამ შეიცვალა, მაგრამ დღესაც ბევრი განსხვავება არ არის.
- რა არის ძირი, რაზეც რითეილის ბიზნესი დგას თუნდაც ყველა დროში?
- დაგეგმარება. ადრეც იყო, დღესაც არის. ადრე გეგმიური სისტემა არსებობდა: უნდა აგეთვისებინა ეს, ხელფასები ასეთი უნდა გქონოდა - ყველაფერი გაწერილი იყო.
- ამ შემთხვევაში, როცა ყველაფერი შემოსავალზე, მოგებაზეა დამოკიდებული, რით ჰგავს მაშინდელი ბიზნესის კეთება, "ვაჭრობა" ახლანდელს?
- ბიზნესი ადრე იყო. ყველა დასაქმებული იყო, ყველა რაღაცას აკეთებდა. დღეს სხვანაირად არის. შეიძლება 3% ცხოვრობს ნორმალურად, დანარჩენი უფრო ცუდ მდგომარეობაშია. მაშინ ყველა აკეთებდა ბიზნესს და ყველა კმაყოფილი იყო.
- და მაშინ ამ ყველაფერს სახელმწიფო საწარმოები, ქარხნები და ასე შემდეგ ერქვა. როგორ მოხვედით იმ იდეამდე, რომ თბილისში პირველი ჰიპერმარკეტი უნდა გაგეკეთებინათ?
- როცა უკვე სახელმწიფო სტრუქტურას დავანებე თავი, მომივიდა იდეა, რომ უნდა გაკეთდეს დიდი ცენტრი, რომელიც მაშინ არ იყო საქართველოში. პრაქტიკულად, ის რაც არის გაკეთებული საზღვარგარეთ, გვინდა თუ არ გვინდა, შემოდის ჩვენთან. ანალოგიური გავაკეთეთ.
- რომელიმე ქვეყანაში არსებული მოდელი ნახეთ და პირდაპირ კოპირება მოახდინეთ თუ ქართული ხასიათიდან და თავისებურებებიდან გამომდინარე, რაღაცების შეცვლა და ამ ბიზნესის ქართულ რეალობაზე მორგება მოგიხდათ?
- ძირითადად, ის მოდელი გადმოვიტანეთ, რაც ევროპაში იყო. თუმცა, მერე შევცვალეთ რაღაცები.
- მომხმარებელმა ძალიან სწრაფად მიიღო ჰიპერმარკეტი - იქ მისვლის კულტურა, გარკვეული პროდუქციის მომარაგების კულტურა, ეს ხომ არ არსებობდა მომხმარებელში. რამდენად სწრაფად აგიწყოთ მომხმარებელმა ფეხი?
- იცით, ქართველის ბუნებაა, რაც ახალია და თანამედროვე, ყველაფერს იღებს. ვინ იფიქრებდა, რომ დიდ დიღომში ვაკიდან მივიდოდნენ. ვაკიდან დადიოდა იქ ხალხი და ყველას მოსწონდა, როდესაც პირველი "გუდვილი" გაიხსნა. უცხო იყო და ხარისხიანი. ჩვენ სულ ხარისხიანი საქონელი შემოგვქონდა. ძალიან შეეგუა ხალხი ამ სიახლეს. ამდენი წელი გავიდა, რაღაც პრობლემები გვქონდა, მაგრამ მაინც ბევრი მომხმარებელი გვყავს და ყველას მოსწონს "გუდვილი".
- ვიცი, რომ თქვენ ხშირად ჩადიხართ და პირადად ესაუბრებით მომხმარებელს. ალბათ ესეც სტრატეგიის ნაწილია. მინდა ამაზე დეტალურად ვისაუბროთ.
- ეს აუცილებელია. ხომ უნდა ვიცოდე, ჩვენს კლიენტს რა მოთხოვნა აქვს, რა სჭირდება, რა მოსწონს ან არ მოსწონს, თუ ძალიან ახლოს არ იქნები მომხმარებელთან, ვერ გაიგებ მის საჭიროებებს. მომხმარებელს ისე უნდა მოერგო, რომ ის კმაყოფილი იყოს.
- საქართველოს რითეილის ბაზარზე რამდენიმე ძირითადი და ძლიერი მოთამაშე არსებობდა. თქვენ მეტ-ნაკლებად კარგად გამოხვედით წინა ხელისუფლების დროს ბიზნესისთვის შექმნილი სიტუაციიდან. იყვნენ ისეთი მოთამაშეები, ვინც იძულებული იყო ბაზრიდან გასულიყო. ან ბაზარზე სხვა სახელით დარჩენილიყო. მე მაინტერესებს, რა შეცდომები იყო დაშვებული რითეილის ბიზნესში, რატომ ვერ შეძლეს მათ, მიუხედავად მომხმარებლის საკმაოდ დიდი ლოიალობისა, ბაზარზე პოზიციების შენარჩუნება. პირდაპირ დავასახელებ: თუნდაც, "პოპული", რომელიც თქვენს ერთ-ერთ ყველაზე ძლიერ კონკურენტად მოისაზრებოდა.
- ჩვენ ერთად გავიარეთ ეს პერიოდი. ყველას შეეხო. მერე გამოჩნდა უკვე "კარფური", რომელიც ტრანსნაციონალური ბრენდია. მას კარგი პირობები ჰქონდა, ჩვენთან შედარებით.
- რას ნიშნავს კარგი პირობები? ბაზარზე დამკვიდრების კარგ პირობებს გულისხმობთ?
- კი. მე კი ვიყავი მზად. სულ ვამბობდი, რომ როცა "კარფური" შემოვიდოდა, მზად უნდა ვყოფილიყავი. ძალიან სერიოზული ბრენდია, მსოფლიო ბრენდი, გამოცდილებაც დიდი აქვს. "კარფურს" თავისი ადგილი აქვს, თავისი მომხმარებელი ჰყავს. ჩვენ ჩვენი გვყავდა.
- თქვენი მომხმარებლის გარკვეული წილი "კარფურმა" წაიღო?
- ჩვენთან ჩეკების რაოდენობა არ შეცვლილა. ღირებულება დავარდა, მაგრამ რაოდენობა არ შეცვლილა. ჩვენ რაღაც პრობლემები გვქონდა და ბევრმა ამით ისარგებლა.
- როგორც ვიცი, რაბათის ციხის რეაბილიტაცია "გუდვილმა" შეასრულა. შეიძლება ასე ითქვას?
- ჩვენ მონაწილეობა გვაქვს მიღებული, კი.
- რამდენი გადაიხადეთ ამისთვის?
- რა მნიშვნელობა აქვს მაგას? მთავარია, მომავალზე ვიფიქროთ. რაც იყო იყო, ისტორიას ჩავაბაროთ. პრობლემებზე რომ ვიფიქროთ მხოლოდ, მომავალი არ გვექნება. დავივიწყოთ ის, რაც იყო და დღეს გავაკეთოთ საქმე. ხალხი დავასაქმოთ. გვინდა, რომ საქართველოს ეკონომიკამ წინ წაიწიოს. ეს არის ჩვენი, ყველას მიზანი.
- ბოლო 3 წლის განმავლობაში ბიზნესის კეთების პირობები თუ შეიცვალა? გაუმჯობესდა ეს პირობები? რაში ვლინდება, რაში იგრძნობა? თქვენ, მაგალითად, რაში გრძნობთ?
- ნებისმიერი ბიზნესმენი გრძნობს, რომ დღეს არ არის ის, რაც ადრე იყო. ეს დიდი შეღავათია, როცა ბიზნეს აკეთებ და წყნარად ხარ.
- საქართველოში შესაძლებელია ბიზნესის კეთება პოლიტიკის გვერდის ავლით?
- ბიზნესს გააჩნია.
- მაგალითად, რითეილის ბიზნესი. თუ ეს პერსონებზეა დამოკიდებული და არა იმაზე, თუ რომელ სფეროში საქმიანობ?
- არის ბიზნესები, რომლებიც შენი სურვილის მიუხედავად, პოლიტიკაზეა დამოკიდებული. დიდ ბიზნესებს ვგულისხმობ.
- დღესაც კი?
- არ ვიცი, ასე ვერ ვიტყვი. მაგრამ დღეს ბიზნესის განვითარებისთვის კარგი პირობებია. ვფიქრობ, ცოტა ოპერატიულობა სჭირდება. მთავრობამ გადაწყვეტილებები უნდა მიიღოს, რომ უფრო გაუმჯობესდეს სიტუაცია. საგადასახადო სისტემაში უნდა მოხდეს ცვლილებები, პარლამენტმაც რაღაც კანონები უნდა მიიღოს, რომ ბიზნესისთვის უფრო კარგი იყოს. დანარჩენი პირობები კარგია - დასაწყისი კარგია და ასე უნდა გაგრძელდეს.
- იმ კომპანიების დასახმარებლად, რომლებიც მნიშვნელოვნად დაზარალდნენ წინა ხელისუფლების დროს, ფიქრობთ, რომ სახელმწიფომ რამე უნდა გააკეთოს თუ ეს ბიზნესები თავად შეძლებენ რეაბილიტაციის პროცესის გავლას?
- დღეს სახელმწიფოს უჭირს. მესმის, ხალხმა ბევრი იზარალა, სხვა გამოსავალი არ არის. ეს დიდი ხნის პროცესია. მე ვიცი, რომ არავინ არაფერს დაგვიბრუნებს, ამაზე ნუ ვიფიქრებთ.
- თქვენ თქვით, რომ ჩეკების რაოდენობა არ შემცირებულა მიუხედავად იმისა, რომ ბაზარზე ასეთი დიდი კონკურენტი შემოვიდა "კარფურის" სახით. ანუ ეს იმას ნიშნავს, რომ რაოდენობრივად თქვენი მომხმარებელი არ შემცირებულა.
- არა. არ შემცირებულა. შემცირდა ჩეკის ფასი.
- თქვენ შეინარჩუნეთ თქვენი ლოიალური მომხმარებელი. რას აკეთებს "გუდვილი" ისეთს და რა იცის ისეთი, რაც არ იციან მისმა კონკურენტებმა? რით არის გამორჩეული? რატომ ირჩევს მომხმარებელი გუდვილს და არა - "კარფურს", სადაც გარკვეულ პროდუქციაზე, შესაძლოა, უფრო ხელსაყრელი ფასები იყოს?
- აქ არის, პირველ რიგში, ჩვენი ხარისხი. ჩვენ ხომ საწარმო გვაქვს. ჩვენი მზა პროდუქციის ხარისხი, სისუფთავე. კლიენტები ჩვენთან რომ შემოდიან, მათი მომსახურება-მიღება, სულ სხვანაირია. "გუდვილი" უკვე 12 წელია ბაზარზეა და ხალხს მოსწონს ყველანაირად. მინდა მადლობა ვუთხრა ყველას, ვისაც "გუდვილი" უყვარს. ჩვენ ყველაფერს გავაკეთებთ იმისთვის, რომ ის მალე დადგეს ფეხზე.
- რაში ვლინდება კონკურენცია, ძირითადად, ამ ბაზარზე? ეს არის მომსახურება, ფასები, პროდუქციის მრავალფეროვნება, ექსკლუზიური მომწოდებლები თუ რა არის ის ძირითადი, რაც კონკურენციას ქმნის რითეილის ბაზარზე?
- პირველ რიგში ეს არის მომსახურება. ხარისხი და ფასები.
- დღეს რომ გადაწყვიტოს ახალმა მოთამაშემ, საქართველოში რითეილის ბაზარზე შემოსვლა, როგორ ფიქრობთ, შეძლებს, რომ თავისუფალი ნიშა იპოვოს? ჰიპერმარკეტების სექტორში ვგულისხმობ და სუპერმარკეტებსა და უბნის მაღაზიებზე ცალკე ვისაუბროთ.
- საქართველოს ბაზარი რითეილში თავისუფალია. შეიძლება, როგორ არა. ერთი პრობლემაა: კი ბატონო, ააშენებენ სუპერმარკეტებს, სავაჭრო ცენტრებს, ყველაფერი კარგია, ასეც უნდა იყოს, მაგრამ ხალხს საშუალება უნდა ჰქონდეს, შემოსავალი უნდა ჰქონდეს, რომ შევიდეს სუპერმარკეტსა თუ სავაჭრო ცენტრში და იყიდოს რამე. როგორი ფასიც უნდა დაადო, თუ ადამიანს ფული არ აქვს, ვერ იყიდის. ყველაზე მთავარია, ახლა ეკონომიკამ წინ წამოიწიოს. ხალხი დავასაქმოთ, რომ ხალხს ფული გაუჩნდეს. მერე მოვიდნენ და ის ფული დახარჯონ.
- ქართული პროდუქციის წარმოებას მინდა შევეხო. თქვენთან რამდენად დიდი რაოდენობით არის ქართული პროდუქცია წარმოდგენილი და ფიქრობთ თუ არა, რომ ჩვენ გვაქვს იმის პოტენციალი, საკმაოდ დიდი მოცულობით ქართული პროდუქტის რეალიზება ხდებოდეს ადგილობრივ ბაზარზე და გარკვეულწილად, შევამციროთ იმპორტირებული პროდუქციის წილი?
- ამისთვის ბევრი საშუალებაა. დღეს ძალიან დიდი ოდენობის იმპორტი შემოდის. იგივე კარტოფილი, პომიდორი, ბოსტნეული. სახელმწიფომ რეგულაცია უნდა გააკეთოს. უნდა იყოს სეზონური გადასახადი. საზღვარზე სხვანაირი დაბეგვრა უნდა იყოს, რომ გლეხმა კონკურენცია გაუწიოს იმპორტულ პროდუქციას.
- მომხმარებლის მხრიდან ადგილობრივ პროდუქციაზე მოთხოვნა არის?
- კი, როგორ არა. არის. ირანიდან და სხვა ქვეყნებიდან შემოდის პროდუქტები. თავისუფლად შიძლება ესენი საქართველოში აწარმოო. მეწარმეს ხელი უნდა შეუწყო. ჩვენ ვერც თურქეთს, ვერც ირანს კონკურენციას ვერ გავუწევთ. წარმოიდგინეთ, კარტოფილი ჰოლანდიიდან შემოდის. ეს ხომ აბსურდია. როგორ უწევს კონკურენციას ჰოლანდიური კარტოფილი ჩვენს კარტოფილს. იქ მიწა უფრო ძვირი ღირს და უფრო ძვირი ჯდება მოყვანა, მაგრამ სახელმწიფო უკეთებს დოტაციას.
- თქვენი აზრით, რამ შექმნა ფინანსური პრობლემები მომწოდებლებთან?
- საქართველოში, პრაქტიკულად ყველას აქვს კრედიტი ბანკში. დეტალებში არ მინდა შევიდეთ.
- საბანკო კრედიტი რომ არ იყოს, მაშინ კაპიტალის ფინანსური რესურსის ალტერნატივა არსებობს ბაზარზე?
- არა.
- ანუ მთლად ასე არ არის, რომ ბანკი ხალხის მტერია?
- არა.
- არც ბიზნესის?
- არა. ბანკები აუცილებელია. თუ ისინი არ იქნება, ბიზნესი განვითარებული ვერ იქნება.
- თუმცა, ალბათ ხელსაყრელი საპროცენტო განაკვეთები უნდა იყოს, რომ ბიზნესმა შეძლოს განვითარებაც, მომწოდებლების ვალის გასტუმრებაც - ამას გულისხმობთ?
- შეწუხება არ უნდა იყოს.
-რას ნიშნავს შეწუხება?
- დღეს აღარ არის, ადრე იყო შეწუხება. თქვენ რომ ახსენეთ წეღან რაბათის ციხე - ეს ხომ დაგვაწვა მერე?
- ეს იყო საბანკო კრედიტით მიღებული თანხა, რომელიც თქვენ რაბათის ციხის რეაბილიტაციაზე გადაიხადეთ. ისიც კრედიტით მიღებული თანხა იყო, 50 ძვირადღირებული ავტომობილი რომ შიძინეთ ეკონომიკის სამინისტროსთვის. და ამ ყველაფრის გადახდა "გუდვილს" დაეკისრა?
- დიახ, ასეა.
- რამდენია საერთო ჯამში, ეს თანხა?
- 10 მილიონზე მეტი.
- რა იქნება თქვენი შემდეგი ნაბიჯი?
- ბათუმში უნდა გაიხსნას კიდევ ახალი ობიექტი. ამ დღეებში უკვე ეს საკითხი წყდება. ბათუმში თანამედროვე ობიექტი გაიხსნება, დაახლოებით 2 700 კვ/მ.
- თქვენ თქვით, რაღაცები მეც შემეშალაო. თუმცა ალბათ, შეცდომებს ბიზნესში თავისი ფასი აქვს. თქვენ მიერ დაშვებული ყველაზე ძვირადღირებული შეცდომა რა იყო?
- არ ვიცი, როგორ გითხრათ. შიძლება იმ მომენტში ფიქრობ, რომ შეცდომას არ უშვებ. მერე დრო გადის და ფიქრობ, რომ არ უნდა გაგეკეთებინა.
- ამ გადასახედიდან, რომ შეგეძლოთ, ყველაფრის თავიდან დაწყება, ისევ ამ გზას გაივლიდით?
- არა.
- ძალიან თავშეკავებული რესპონდენტი ხართ. რას არ გააკეთებდით?
- საერთოდ არ გავაკეთებდი აქ ბიზნესს.
- სად გააკეთებდით?
- მაშინ რუსეთში მეპატიჟებოდნენ. 1990-1995 წლებში.
- თუმცა შეგეძლოთ აქაც გაგეყიდათ ყველაფერი და წასულიყავით. ასე რატომ არ მოიქეცით?
- ქართველებს უჭირთ ოჯახის, მშობლების, მეგობრების მიტოვება, წასვლა.
- ბიზნესის თვალსაზრისით, რამდენად სწორია ასეთი მიდგომა?
- რა ვიცი. ჩემს შემთხვევაში ზუსტად ასე იყო, მშობლები ვერ მივატოვე. იმიტომ არ წავედი. თორემ იმ პრეიოდში ქართველი ვინც იყო იქ წასული, მეც არ ვიქნებოდი მათზე ნაკლები.
- არსებობს თუ არა ფორმულა - როგორ კეთდება ბიზნესი საქართველოში?
- რთულია, ბიზნესში ერთი ფორმულა არსებობდეს. ფორმულას ვერ მოიხმარ. სტაბილიზაცია არ არის.
- მაინც რა არის მთავარი ბიზნესში: იდეა, ფული თუ შანსი, რომელსაც ცხოვრება გაძლევს?
- ფული. საზღვარგარეთ სადღეგრძელოს როგორ ამბობენ: ჯერ ფული, მერე იღბალი და ჯანმრთელობა. დღეს ბიზნესი რომ დაიწყო, ფული გინდა.
იხილეთ ასევე: სარდაფში დაწყებული ბიზნესი, რომელიც დღეს მილიონებს ითვლის