გაგრძელდება თუ არა მსოფლიო ეკონომიკური კრიზისი 2023 წელს - სპეციალისტების ვარაუდები
მსოფლიო ეკონომიკას სპეციალისტები ახლა გამადიდებელი შუშის ქვეშ აკვირდებიან. თუმცა, ნებისმიერი დაკვირვების შემდეგ, ისინი ერთხმად თანხმდებიან, რომ 2023 წელი მსოფლიოსთვის არანაკლებ რთული იქნება. BBC-ი ამ თემას ვრცელ სტატიას უძღვნის.
გასულმა წელმა საბოლოოდ შეარყია მსოფლიო ეკონომიკა, შეაჩერა ნორმალური ცხოვრებისა და კეთილდღეობის ზრდის ტემპი კოვიდ-კრიზისის შემდეგ. 2023 წლის დასაწყისი შვებას არ გვპირდება, მეტიც, სპეციალისტების აზრით, წელს „რეცესია“ ერთ-ერთი ყველაზე ხშირად წარმოთქმული სიტყვა გახდება.
რუსეთის მიერ უკრაინაში შეჭრით გამოწვეული ცვლილებები გახდა ბოლო წვეთი, რომლის შედეგადაც პოსტ კოვიდ „გამოჯანმრთელება“ შენელდა.
„2023 წელი გახდება მესამე წელი 21-ე საუკუნის ანტირეიტინგში. უარესი იყო მხოლოდ 2020 წელს, როდესაც დაიწყო პანდემია და 2009 წელს, გლობალური ფინანსური კრიზისის შემდეგ", - აღნიშნეს Deutsche Bank-ის ეკონომისტებმა.
ხალხი ღარიბდება, ბიზნესები კოტრდება, სოციალური ხარჯები მცირდება, ინფრასტრუქტურა დეგრადირებულია და მომავალში ინვესტიციები - განათლება, წარმოება, ტექნოლოგია - ფუჭდება.
ბოლო დრომდე მოვლენების ასეთ განვითარებას არავინ ელოდა. პანდემიის შემდეგ პირველად, 2021 წელს ეკონომიკა 6%-ით გაიზარდა 3%-იანი კოვიდ რეცესიის შემდეგ, მაგრამ ზრდა შენელდა დაახლოებით 3%-მდე 2022 წელს, ხოლო 2023 წელს ეკონომისტები მხოლოდ 2.2%-ს ელიან.
რატომ იქნება დასავლეთი უარეს მდგომარეობაში?
ენერგორესურსების ფასების ზრდა რუსეთის აგრესიის პირდაპირი შედეგი იყო, რადგან დასავლეთმა სანქციები დააწესა რუსეთის ნავთობსა და ნახშირზე, ხოლო კრემლმა შეწყვიტა გაზის მიწოდება ევროკავშირისთვის.
ევროკავშირი სასწრაფოდ ეძებს რუსული გაზის ალტერნატივას.
აშშ, როგორც მსოფლიოში წამყვანი ნავთობისა და გაზის მწარმოებელი, ბევრად უკეთეს მდგომარეობაშია, ვიდრე ევროკავშირი, რომელიც 60%-ით არის დამოკიდებული იმპორტზე. მსოფლიოს უდიდესი ეკონომიკის მთავრობა და ცენტრალური ბანკი აცხადებენ, რომ ის თავიდან აიცილებს რეცესიას. ექსპერტები მის ალბათობას 70%-ად აფასებენ.
რეცესია რომც მოხდეს, ის ხანმოკლე იქნება, თვლიან Oxford Economics-ის ეკონომისტები. თუმცა, 2008 წლის ბოლო კრიზისის შემდეგ, სწრაფი დაბრუნება შეუძლებელი იქნება წინა ზრდის ტემპებზე.
მთავარი პრობლემები
მსოფლიოს მთავარი პრობლემა ინფლაციაა. რუსეთის შეტევამ უკრაინაზე გაამძაფრა ენერგეტიკისა და სურსათის ფასების ზრდის სისწრაფე. მაგრამ მანამდეც კი, დასავლეთში ფასები რეკორდული ტემპით გაიზარდა ბოლო 40 წლის განმავლობაში.
მთავარი მიზეზი კოვიდია. პირველ რიგში იმიტომ, რომ ჩინეთი არასოდეს გამოსულა კარანტინიდან. რუსეთის აგრესიამ მხოლოდ პრობლემები გაამწვავა, რადგან მან კიდევ უფრო შეარყია გლობალიზაცია და მსოფლიო ვაჭრობა.
"კარგი ამბავი ის არის, რომ ინფლაცია ახლა სწრაფად უნდა დასრულდეს. ცუდი ამბავი ის არის, რომ ბევრ ქვეყანას მოუწევს რეცესიის გავლა ამისთვის ", - თვლიან ბრიტანეთის კვლევითი ცენტრის CEBR-ის ეკონომისტები.
შეიძლება უარესი წინ იყოს?
დასავლეთში ზომიერი რეცესიის პროგნოზები და მსოფლიოში ნელი გამოჯანმრთელების პროგნოზები ზედმეტად ოპტიმისტურად არის განწყობილი. მთავარ საფრთხეებს შორის ეკონომისტები სამს ასახელებენ:
- ჩინეთი, რომელიც მოულოდნელად გაიხსნა თითქმის სამწლიანი კარანტინის შემდეგ, განიცდის კოვიდ ტალღას, რომლის შედეგები ჯერ კიდევ არ არის აშკარა. თუ ის გაზაფხულამდე ჩაცხრება, ჩინეთიდან ენერგორესურსებზე მოთხოვნა გაიზრდება და მსოფლიო ენერგეტიკული კრიზისისა და ინფლაციის ახალი რაუნდის წინაშე აღმოჩნდება.
- მეორე, უკრაინის წინააღმდეგ რუსეთის ომის სავარაუდო ესკალაცია სავსეა მარცვლეულის ექსპორტის შეფერხებით და სურსათზე ფასების ზრდით.
- ამ ორი მიზეზით გამოწვეული ინფლაციის მეორე ტალღა ხელს შეუშლის ცენტრალურ ბანკების დაკრედიტების განაკვეთების გაზრდას. ეს მესამეა.
წინა კრიზისთან და პანდემიასთან ერთად მსოფლიო კრედიტით იბრძოდა. შედეგად, სავალუტო ფონდის მონაცემებით, ქვეყნებმა, ბიზნესებმა და მოქალაქეებმა დააგროვეს რეკორდული 235 ტრილიონი დოლარის ვალი, ან უფრო მეტიც, ფინანსური ინდუსტრიის საერთაშორისო საფინანსო ინსტიტუტის (IIF) მსოფლიოს წამყვანი ასოციაციის გათვლებით.
შეხვედრა 2023 წელს ვუჰანში
ჩინეთის სამწლიანი კარანტინიდან გამოსვლა დაეხმარება მსოფლიო ეკონომიკას არ გადაიჩეხოს რეცესიაში, თუნდაც დასავლეთი ცოტა ხნით წითელ მდგომარეობაში იყოს.
განსაკუთრებით დაუცველები არიან განვითარებადი ქვეყნები, რომელთა ვალიც მზარდი დოლარით არის გამოხატული. ამ ვალდებულებების რეფინანსირებისა და მომსახურების ხარჯების ზრდამ შეიძლება შეარყიოს მათი აღდგენა და ამით გააფუჭოს გლობალური სურათი, რადგან 2023 წლის ზრდის ყველა პროგნოზი ემყარება იმ ვარაუდს, რომ დასავლეთი სტაგნაციას მიიღებს და განვითარებადი ბაზრები დაჩქარებული ტემპით გაიზრდება.
ბოლო ათწლეულების განმავლობაში ზრდის პრაქტიკულად ყველა ძრავა დაირღვა.
ყველაფერი დაკარგულია?
ამ კატეგორიის პროგნოზების უმეტესობა ორ სცენარს ემყარება: რუსული აგრესიის ესკალაცია, მათ შორის ბირთვული ომი და ჩინეთის თავდასხმა ტაივანზე, რასაც მოჰყვება კონფლიქტი დასავლეთთან.
”ჩინეთსა და დასავლეთს შორის ეკონომიკური ომის შედეგები ბევრჯერ უფრო სერიოზული იქნება, ვიდრე რუსეთის თავდასხმა უკრაინაზე, - წერენ ექსპერტები ბრიტანული CEBR ცენტრიდან, - ისინი თითქმის აუცილებლად გამოიწვევს გლობალურ ეკონომიკაში ღრმა რეცესიას და ახალი ინფლაციის რაუნდს“.
კლიმატის ცვლილება ზრდის ბუნებრივი კატასტროფების ალბათობას და ზრდის მათ შედეგებთან გამკლავების ხარჯებს.
მაგრამ ასევე არსებობს ოპტიმისტური სცენარები, რომლებშიც რეცესიის თავიდან აცილება და პრობლემების უმეტესი ნაწილის გადაჭრა შესაძლებელია.
ერთი გულისხმობს რუსეთის აგრესიის შეწყვეტას უკრაინის წინააღმდეგ. ჯარების გაყვანა და რეპარაციები საშუალებას მისცემს დაიწყოს მოლაპარაკებები კრემლიდან სანქციების მოხსნაზე.
კიდევ უფრო დაბალია ახალი ტექნოლოგიური გარღვევის შანსები, რომლებიც შედარებულია ინტერნეტის გამოგონებასთან, რომელმაც მსოფლიოს ათწლეულების ზრდა მისცა. აქამდე პროგრესი მოკრძალებული იყო.
კოვიდმა ბიძგი მისცა დისტანციურ მუშაობას და სამუშაო ნაკადის გაციფრულებას, ხოლო გაზის კრიზისმა ხელი შეუწყო ენერგიის დაზოგვას. მაგრამ რეალური გარღვევები წინ არის.
”ყველაფერი ჩვენს ხელთაა, თუ ჩვენ გავაგრძელებთ ჯანსაღ პოლიტიკას, წარმატების შანსები აუცილებლად გაიზრდება”- აცხადებენ ეკონომიკური განვითარებისა და თანამშრომლობის ორგანიზაციის ეკონომისტები.
