მარკეტინგული ხრიკი თუ თაღლითობა?

"მომხმარებლის მოტყუება კანონით დასჯადია, თუმცა, ჩვენთან ეს სფერო არ რეგულირდება"

წლების წინ, ჟურნალისტობის პარალელურად, ზუსტად ერთი კვირა საკმაოდ ცნობილი სუპერმარკეტის ერთ-ერთ ქსელში, კონსულტანტად ვიმუშავე. სწორედ მაშინ საკუთარ თავზე გამოვცადე, რას ნიშნავს ეს ჯოჯოხეთური სამუშაო. ამიტომ, კონსულტანტის არაკეთილგანწყობას ზოგჯერ წავუყრუებ კიდეც, რადგან მათი ნაძალადევი ღიმილის მიღმა უდიდესი ჯაფა და დამცირება იმალება. ბევრი რომ არ გავაგრძელო, იმ ერთ კვირაში სუპერმარკეტის შიდა სამზარეულოში მეტ-ნაკლებად ჩავიხედე და ფასდაკლებების ხრიკებსაც ავუღე ალღო.

პირველივე დღეს მაღაზიის მენეჯერმა სათითაოდ ყველა დახლი დამათვალიერებინა და ჩემი ვალდებულებებიც ამიხსნა. ყოველდღიურად პროდუქცის ვარგისიანობის ვადა უნდა შემემოწმებინა. რამდენიმე დღის შემდეგ აღმოვაჩინე, რომ კონსულტანტებიდან ამ მოვალეობას პირნათლად მხოლოდ მე ვასრულებდი - ვადას მაინც არავინ უყურებს, თავს ტყუილად იღლიო,- გამარკვიეს სტაჟიანმა "კოლეგებმა".

ხრიკი მეორე - დახლზე თვეობით დევს პროდუქცია, რომლის შენახვის ვადა ხანგრძლივია. ამიტომ, მისი რეალიზაცია ნაკლებად ხდება. მაგალითად, კონსერვები. ასეთ დროს პროდუქციის გადანაცვლება, ფერების თამაში ხდება, რაც მაღაზიაში შემოსულ მომხმარებელს თვალში ხვდება. ჰგონია, რომ დახლზე ახალი პროდუქტია და ყიდულობს.

ხრიკი მესამე - პროდუქცია დახლზე გაკრული ქაღალდის ქვეშ უნდა დალაგდეს, სადაც ამ სახეობის შტრიხკოდი წერია. თუმცა, ჩემმა პრაქტიკამ დამარწმუნა, რომ მომხმარებელი ამ მცირე, მაგრამ მნიშვნელოვან დეტალს ყურადღებას არ აქცევს. შედეგად კი რას იღებს? - ჰგონია შედარებით იაფიანი პროდუქტი აიღო, მაგრამ სალაროსთან გაცილებით ძვირს იხდის. მოლარის განმარტებით, შეცდომით სხვა ფასი დააწერეს, ან ფასდაკლება დასრულდა და ა.შ. 30-40 თეთრით მეტის გადახდის გამო კლიენტი პროდუქტს უკან არ აბრუნებს და ყიდულობს. ეს საკმაოდ კარგად აპრობირებული მეთოდია სუპერმარკეტებში.

ამგვარად, "გაუგონარი ფასდაკლება", "შოკ-ფასები", "ორი ერთის ფასად" – სარეკლამო სლოგანების მცირე ჩამონათვალი, რომლის გაგონებასაც ბოლო წლებში მივეჩვიეთ, მხოლოდ მარკეტინგული გათვლაა. ექსპერტების თქმით, მსგავსი აქციები კლიენტზე ორიენტირებული, მოულოდნელობებით აღსავსე, საინტერესო და სასარგებლო უნდა იყოს. თუმცა, სინამდვილეში რა იმალება კომპანიების გაყიდვების სტიმულირების აქციების მიღმა, სხვა საკითხია. თუ გავითვალისწინებთ უკმაყოფილო მომხმარებელთა დიდ არმიას, რომელთა რიცხვი სულ უფრო იზრდება, შეიძლება ვიფიქროთ, რომ საქმე მარკეტინგულ თაღლითობასთან უფრო გვაქვს.

ბოლო პერიოდში, სულ უფრო მეტი მოხმარებელი აღნიშნავს უკმაყოფილებით, რომ სუპერმარკეტებსა თუ აფთიაქებში ხშირ შემთხვევაში დახლზე განთავსებულ პროდუქციას სხვა ფასი აქვს, სალაროსთან მისულებს კი უფრო ძვირის გადახდა უწევთ.

გასულ კვირას "ფეისბუქში" მომხმარებელმა მაკა სახურიამ სუპერმარკეტების ქსელი "ფრესკო" მარკეტინგულ თაღლითობაში საჯაროდ დაადანაშაულა. ბპნ.გე მაკა სახურიას დაუკავშირდა. მისი თქმით, "ფრესკო" მის საცხოვრებელ უბანში მდებარეობს, ამიტომ ამ სუპერმარკეტის ხშირი მომხმარებელია:" ძალაუნებრუად შედიხარ უბნის მაღაზიაში, რადგან თითო-ოროლა პროდუქტზე სხვაგან ვერ წახვალ. ჩემს გარშემო ბევრი აღიარებს, რომ ამ ქსელს ცუდი მარკეტინგი და ცუდი სერვისი აქვს. როგორც ეკონომისტებმა ამიხსნეს, ამ ქსელში დემპინგური ფასებია, ანუ ფასი განზრახ შემცირებულია არაკეთილსინდისიერი კონკურენციის მიზნით. თუმცა, ეს ნაკლებად მაინტერესებს. მთავარია, რომ ერთ სახეობაზე ფასს აკლებენ, სხვაზე უმატებენ და საბოლოო ჯამში, კიდევ უფრო მეტი დანახარჯი გამოდის. ფასდაკლების ბარათი აქვთ, 100 ლარის პროდუქციას თუ შეიძენ, 50-65 თეთრს ზოგავ, ეს ხომ დაცინვაა? "კარფურსაც" აქვს მსგავსი ფასდაკლების აქციები, მაგრამ იქ შედარებით უკეთესი სიტუაციაა. სიმართლე გითხრათ, უკვე ყველა სუპერმარკეტს ეჭვის თვალით ვუყურებ და ყველა აქცია თაღლითური მეჩვენება."

მომხმარებელთა უფლებების დამცველი ორგანიზაციების წარმომადგენლების თქმით, პროდუქციებსა თუ ტექნიკაზე გამოცხადებული ფასდაკლებები სინამდვილეში კარგად გათვლილი მარკეტინგული სვლაა, რომელიც კომპანიების მაქსიმალურ მოგებაზეა გათვლილი, ხოლო მომხმარებლის ინტერესი უგულვებელყოფილია.

გია ბურჯანაძე, არასამთავრობო ორგანიზაცია "ანტიკორუფციული კავშირის" თავმჯდომარე:"ეს არის დანაშული, რაც კანონით დასჯადია. ეს მომხმარებლის მოტყუებაა. სუპერმარკეტები ფასდაკლებებს აცხადებენ ვადაგასულ პროდუქციაზე, ხოლო ვარგისიანობის ვადაზე ქართული ეტიკეტი ისეა დატანილი, რომ მომხმარებელი ვერ იგებს, როდემდე აქვს ვადა კონკრეტულ პროდუქციას. ეს შეგნებულად კეთდება. ისიც მართალია, რომ ერთ სახეობაზე ფასდაკლებას აცხადებენ, ხოლო მეორეზე ფასს უმატებენ, რისი მეშვეობითაც კომპანია ბალანსს ინარჩუნებს, ხოლო კლიენტი მოტყუებული რჩება. სახელმწიფომ ეს უნდა გააკონტროლოს და მოხმარებლის უფლებები დაიცვას. ამისთვის კი არაფერს აკეთებს. მომხმარებელს 40-70 თეთრის გამო ადვოკატის აყვანა და სასამართლოში ჩივილი არ უღირს, ამიტომ, ჩუმადაა. სამაგიეროდ, უკმაყოფილო ადამიანების რიცხვი მკვეთრად მატულობს," - ამბობს გია ბურჯანაძე.

ზურაბ ფუტკარაძე, არასამთავრობო ორგანიზაცია "ჯანრმთელი სამყაროს" თავმჯდომარე: "რა თქმა უნდა, ეს მარკეტინგული ხრიკებია. ვითომ ფასდაკლებაა, სინამდვილეში კი მომხმარებელი მაინც ძვირს იხდის. მომხმარებლის მოტყუება კანონით დასჯადია, თუმცა, ჩვენთან ეს სფერო არ რეგულირდება. ამ მეთოდს ფარმაკოპანიებიც მიმართავენ და სუპერმარკეტებიც".

თუმცა სხვა არგუმენტი აქვს თორნიკე გურულს, ფარმაცევტული კოპმანია პე-ეს-პე-ს მარკეტინგის სამსახურის ხელმძღვანელს. მისი თქმით, ფასების სხვაობა ტექნიკური შეცდომითაა განპირობებული.

"ხშირია შემთხვევეები და მეც შემხვედრია სხვადასხვა სავაჭრო ობიექტებში, როდესაც დახლზე მითითებულია ერთი ფასი, სალაროსთან კი სხვა ფასი ტარდება და გაცილებით მეტია. ბოლო პერიოდში დოლარის კურსის ცვლილების გამო ძირითადი კატეგორიის მენეჯერები, რომლებიც გადაფასებას აკეთებენ, პროდუქტებზე ახალი ფასების დაწერას ვერ ასწრებენ. ამიტომ, ფასის ასახვა მოგვიანებით ხდება, რაც ქმნის იმ პრობლემას, რომ მომხმარებელს სხვა ფასი ხვდება. ეს უფრო ტექნიკური ხარვეზია. არა მგონია რომელიმე ქსელის მფლობელი ამას განგებ აკეთებდეს. სუპერმარკეტებში 3 000-დან 25 000 სხვადასხვა დასახელების პროდუქციაა და პერსონალი ერთდროულად ყველას გადაფასებას ვერ აუდის. რაც შეეხება გრანდიოზულ ფასდაკლებებს. მარკეტინგული გათვლა სხვადასხვა პირობებში ხდება. პირველი - როცა პროდუქციას ვადა გასდის. მეორე - როცა ბაზარზე ახალი მოდელი შემოდის, შედარებით ძველის მიმართ ინტერესი ნაკლებია. საქონელი რომ არ ჩაუწვეს, კომპანია დიდ ფასდაკლებას აცხადებს. ეს ძირითადად ტექნიკის მაღაზიებს შეეხება. მესამე - როცა კომპანია მომხმარებელს ახალ პროდუქტის აცნობს, ასეთ დროს ფასდაკლებას მიმართავს, რომ მომხმარებელმა გაიცნოს და შეიყვაროს კონკრეტული პროდუქტი. ამიტომ, მომხმარებელი ამას თუ გააცნობიერებს, მოტყუებული არ იქნება და ეცოდინება, საქმე რაშია", - აღნიშნა ჩვენთან საუბარში თორნიკე გურულმა.

და კიდევ ერთი აპობირებული მეთოდი - როცა კომპანია კონკრეტულ პროდუქტზე ფასდაკლებას აცხადებს, თუმცა, რაოდენობრივ შეზღუდვას აწესებს. მაგალითად, დიდი ფასდაკლებაა შაქარზე, თუმცა მისი შეძენა შესაძლებელია არაუმეტეს 5 კილოგრამისა. თორნიკე გურულის თქმით, აქაც მარკეტინგული გათვლაა.

"კომპანიის მიზანია, რომ მეტი მომხმარებელი მოიყვანოს. რადგან შაქრის საყიდლად მოსული კლიენტი სხვა სახეობის პროდუქციასაც იძენს. ხოლო თუ შეზღუდვას არ დააწესებს, მაშინ კლიენტი იმ კონკრეტულ სახეობას შეიძენს, სხვა პროდუქტს კი არც შეხედავს. ეს არის მარკეტინგი, რომ მომხმარებელმა 3-4-5 და მეტი სახეობის პროდუქტი იყიდოს", - დასძინა თორნიკე გურულმა.

სალომე გოგოხია