"იურიდიულ ბიზნესში კლიენტის ინტერესია მთავარი"

პალიტრა TV-ს მორიგი გადაცემა, რა თქმა უნდა, ისევ წარმატებულ, მაგრამ ამჯერად საკმაოდ სპეციფიკურ ბიზნესს მიეძღვნა.

თავად ამ ბიზნესის გარეშე, სხვა ბიზნესების არსებობა წარმოუდგენელია. გადაცემის სტუმარი ამჯერად კორძაძის საადვოკატო ბიუროს ხელმძღვანელი ზვიდ კორძაძე იყო, რომელმაც იურისტის პროფესიის სპეციფიკასა და საადვოკატო საქმიანობის თავისებურებებზე ისაუბრა. როგორ კეთდება ბიზნესი კანონების ცოდნით და რაზე ოცნებობენ იურისტები - ამას მკითხველი "ბიზნეს-PRESS"-ის ბეჭდური ვერსიიდან შეიტყობს.

-საინტერესოა, ყველა იურისტს აქვს ოცნება, რომ აუცილებლად ჰქონდეს საკუთარი საადვოკატო ბიურო?

-რა თქმა უნდა, საკუთარი საადვოკატო ბიუროს ქონა, ალბათ, ყველა იურისტის მხოლოდ ოცნება არა, საშუალებაცაა, რომ თავისი საადვოკატო საქმიანობა აწარმოოს. მაგრამ ზოგი ინდივიდუალურად მოღვაწეობს, ზოგი იურიდიული ფირმების მეშვეობით. ასე რომ, დღეს უკვე ბაზარზე ამის არჩევანი არის. მე როცა დავიწყე პრაქტიკა, მაშინ იურიდიული ფირმები, როგორც ასეთი, არ არსებობდა. წელს კორძაძის საადვოკატო ბიუროს არსებობის 20 წელი უსრულდება. თავიდან, ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაციაში რამდენიმე ჯგუფმა გადავწყვიტეთ, შეგვექმნა რამდენიმე იურიდიული ფირმა. შემთხვევითი პრინციპის საშუალებით ავირჩიეთ ერთმანეთი. იმ იურიდიული ფირმებიდან ყველა ვერ შენარჩუნდა. ზოგი სხვაგან წავიდა, ზოგი სახელმწიფო სამსახურში წავიდა, მე კიდევ მოვდივარ. მაშინ, რაც შეიქმნა, იყო კორძაძე - სვანიძე და ოქრუაშვილი. რაღაც პერიოდის შემდეგ ირაკლიმ თავისი იურიდიული ფირმა შექმნა, შემდეგ პოლიტიკაში წავიდა. შემდეგ იყო კორძაძე-სვანიძე. დღეს მეც და გოჩასაც ჩვენ-ჩვენი ფირმები გვაქვს და ვმოღვაწეობთ.

-ამბობენ, რომ იურიდიული კომპანიის დაფუძნება ერთ-ერთი ყველაზე ნაკლებხარჯიანი ბიზნესია. ანუ თავიდან, მცირე კაპიტალდაბანდებას მოითხოვს.

-ზოგადად, საქართველოში მიღებულია, რომ ინტელექტუალური შრომა მცირე კაპიტალდაბანდებას მოითხოვს. მაგრამ ასე არ არის. იმიტომ, რომ ჩვენი კაპიტალდაბანდება არის ის, რაც გამოვიარეთ, სანამ დავაფუძნებდით. ეს არის სწავლა, ცოდნის შეძენა, რაც არ არის მცირე კაპიტალდაბანდება და როცა მიხვდება ეს საზოგადოება, რომ კაპიტალდაბანდება არის როგორც ფული, ასევე ინტელექტუალური შრომა, უფრო უკეთ იქნება საზოგადოებაში საქმე. საზოგადოება სხვის ნაშრომს პატივს არ სცემს. დღეს ეს საზოგადოების გარკვეული პრობლემა მგონია. ამას თავისი ობიექტური მხარეც აქვს. იმიტომ, რომ ხალხი ხედავს, ადამიანები კანონზომიერად არ მდიდრდებიან. იმ ქვეყნებში, რომლებსაც ჩვენ განვითარებულ ქვეყნებს ვუწოდებთ, გამდიდრების, წინსვლის რაღაც საფეხურები არსებობს. იქ რაღაც კანონზომიერება არსებობს, ადამიანი წარმატებული თუა, მან ამისთვის ბევრი იშრომა. ჩვენთან ზოგჯერ ასე არ ხდება. შესაბამისად, საზოგადოება, სადაც სოციალური დონე ძალიან ცუდია, ერთნაირი აგრესიით უყურებს იმას, ვინც უშრომელად იშოვა რამე და იმასაც, ვინც ყველაფერს შრომით მიაღწია. ამ გადასახედიდან, ყველა ბიზნესის დაფუძნება ძალიან იოლია, როგორც იურიდიულის, ისე ნებისმიერის. ერთ დღეში, შესაძლოა, 100 ლარად ნებისმიერი კომპანია დააფუძნოთ. მთავარია, მერე რას გააკეთებ.

-საზოგადოებაში ხშირად ისმის ხოლმე, რბილად რომ ვთქვათ, წყენანარევი ტონით, რომ ცნობილი ადვოკატები საკმაოდ დიდ გასამრჯელოს, მაღალ ჰონორარებს იღებენ. ამას როგორ აღიქვამთ?

-ჩვენ გასამრჯელოს და ჰონორარებს თუ ვიღებთ, პირველი: იქიდან გადასახადს ვიხდით, რომელიც ასევე ძალიან დიდია და ბრუნდება იმისთვის, რომ საზოგადოებას მოხმარდეს. მეორე: ჩვენი ჰონორარები, საქართველოს პირობებში ჩანს დიდი, თორემ ნებისმიერ სხვა ქვეყანაში იურისტებს გაცილებით დიდი ჰონორარი აქვთ. მესამე: მე არც სათვალე მეკეთა, არც ჯდომისგან ასეთი გადაღლილი სახე მქონდა - ეს ყველაფერი ამ 20-წლიანი შრომის შედეგად წარმოიშვა. ჩვენი სამუშაო არანორმირებულია. იურისტების და ადვოკატების პროფესია ერთ-ერთ ყველაზე სტრესულ პროფესიებს შორის, სამეულშია შესული. ეს არის პროფესია, რომელიც მუდმივ სტრესს იწვევს, მუდმივად დაძაბულ რეჟიმში ყოფნას, რეაგირებას. ადამიანები თავის პრობლემებს ვერ აგვარებენ და ჩვენ სხვის პრობლემებზე მუშაობა გვიწევს. ყველაზე მნიშვნელოვანი ის არის, რომ თუ არ გაითავისე ეს პრობლემა და არ შემოუშვი შენში, საქმე არ გამოვა.

-გამოდის, რომ მე, როგორც კლიენტი, მთლიანად დამოკიდებული ვარ იურისტის არა მხოლოდ პროფესიონალიზმზე, არამედ, მის კეთილსინდისიერებაზე. არის ძალიან დიდი ცდუნება, რომ ადვოკატმა, იურისტმა, საკუთარი ცოდნა არაკეთილსინდისიერად გამოიყენოს.

-რა თქმა უნდა.

-თქვენი კოლეგები ხშირად იქცევიან ასე?

-ვერ ვიტყვი რომ ხშირად, მაგრამ, იქცევიან და ამისთვის არსებობს ეთიკის კომისია, შემოდის საქმეები, ისჯებიან იურისტები, მით უმეტეს, სოციალური გაჭირვების ფონზე. საქართველოში 4 ათასზე მეტი იურისტია და მათ შორისაც სოციალური გრადაცია იგივეა, რაც საზოგადოებაში. ანუ არსებობენ ფიზიკურად გაჭირვებული ადვოკატებიც, იურისტებიც და ცდუნებები ასეთ სიტუაციაში იზრდება. ცდუნება ასევე იზრდება, როცა ადვოკატს ძალიან დიდ ფულთან აქვს შეხება, კლიენტის კუთხით. ძალიან დიდი პასუხისმგებლობაა საჭირო ამ პროფესიაში და ძალიან დიდი ბერკეტები აქვს მას ხელში.

-აუცილებლად უნდა გკითხოთ: თქვენ არ გქონიათ ასეთი ცდუნება? საკმაოდ მსხვილ კლიენტებთან გქონიათ ურთიერთობა. იყო თქვენს ცხოვრებაში მომენტი, როდესაც გქონდათ ცდუნება ან ძალიან დიდი ფული აგეღოთ, ან პატიოსანი წესებით გეთამაშათ?

-ცდუნება არასდროს მქონია. სიტუაციებში ვყოფილვარ რამდენჯერმე, როდესაც მქონდა შემოთავაზება. დიდი ხნის წინ იყო ასეთი სიტუაცია, როდესაც ერთ-ერთ საქმესთან მიმართებაში, რომელსაც მე ვაწარმოებდი, ყოფილი კლიენტი მოვიდა და მითხრა. რას გიხდის შენი მხარე ისეთს, მეორე მხარეს მიაწერე რამდენიმე ნული და გადავწყვიტოთ ეს საქმეო.

-ჯამში რამდენი გამოდიოდა?

-არ გეტყვით, იმაზე მეტი, ვიდრე მე იმის მერე, საერთო ჯამში, გამოვიმუშავე. მაგრამ ერთი რამ ვუთხარი - შენ ხომ იყავი ჩემი კლიენტი, შენ საქმეზე მეორე მხარე რომ მოსულიყო და იგივე ეთქვა და მე გადამეწყვიტა მისთვის დადებითად, შენ რა მოგივიდოდა-მეთქი. მიხვდა, რომ შეეშალა, ადგა და წავიდა. პირდაპირი შემოთავაზების სიტუაციები არასოდეს მქონია, მაგრამ რაღაც სიტუაციებში ეს იგრძნობა. რაღაც ეტაპის მერე ამას ვერც გიბედავს ვინმე. მაგრამ ასეთი ცდუნებები ხშირია. ხშირად არის სიტუაციები, როდესაც ეს ზღვარი ძალიან მყიფეა. ანუ ვერავინ არჩევს შენს გარდა, საით გადაიხრები, რას გააკეთებ და აქ უკვე შინაგან პატიოსნებამდე დადის ყველაფერი. ამას ინტერესთა კონფლიქტები ჰქვია, რომლებიც ხშირად იქმნება. შენს კლიენტსა და პოტენციურ კლიენტს შორის. აქ უნდა გაიარო ისე, რომ ერთი მხრივ, თვითშეფასება არ დაგერღვეს, და მეორე მხრივ... სამყარო ისეა მოწყობილი, რომ არაფერი იკარგება.

თუ ვინმე ფიქრობს, რომ ადვოკატობა ფულის გაკეთების საშუალებაა, ცდება. სამწუხაროდ, ასეთი ადვოკატებიც არიან, მათ შეუძლიათ ასეთი გზით სწრაფად გააკეთონ ფული და წავიდნენ პროფესიიდან. თორემ ამის ხანგრძლივად კეთება არ შეიძლება. ეს პროფესია მთლიანად შენს საქმიანობას, ღირსებას, ავტორიტეტს ეფუძნება. და ამას აგურ-აგურ, წლების განმავლობაში აშენებ. ამ ორ რამეს ერთმანეთს ვერ შეუთავსებ, არჩევანი უნდა გააკეთო: ან პატიოსნად იცხოვრო ( ეს პროფესია არ იძლევა საშუალებას, რომ მილიონერი იყო, მაგრამ, იძლევა საშუალებას, ნორმალურად, კარგად იცხოვრო და საშუალო ფენის ნორმალურ წარმომადგენლად იგრძნო თავი), ან - არა.

-ჩვენს პოლიტიკურ სპექტრში ვინ ჭარბობს - იდეალისტები, ხელმოცარულები, აფერისტები, თუ..?

-ჩვენს პოლიტიკურ სპექტრში, სამწუხაროდ, იდეალისტებს ვერ ვხედავ. ზოგს იდეალისტობის მონაცემები აქვს, მაგრამ ყოფითი საკითხები მაინც ჩრდილავს. ყოფითში ვგულისხმობ კონკრეტულ კონიუნქტურას, როდესაც შენს იდეალებს კონკრეტულ კონიუნქტურას სწირავ. რა იქნება ეს, ამას მნიშვნელობა არ აქვს. უნივერსიტეტში ვსწავლობდი 1989 წლიდან და შესაბამისად, იდეალისტების მთელმა თაობამ მომცა მაგალითი. შეიძლება ახლა ჩვენ მათი ქცევები არ მოგვწონდეს. ვიღაცას შეიძლება ზვიად გამსახურდია არ მოსწონდეს, ვიღაცას გია ჭანტურია, ვიღაცას მერაბ კოსტავას რაღაც ქმედება, მაგრამ ეს ხალხი იდეალისტების ბოლო წარმომადგენლები იყვნენ. მე ვიყავი თაობაში, როცა აკაკი ბაქრაძე იყო, რეზო თაბუკაშვილი იყო, ჩვენ გვყავდა ხალხი, რომლების მიბაძვაც ახალგაზრდობის დროს შეგვეძლო. დღეს ჩვენ გვყავს, მაგალითად, გურამ დოჩანაშვილი, რომელსაც კაციშვილი აზრს არ ეკითხება. ბოლო დროს ბევრი კლასიკოსი გარდაგვეცვალა, ჭილაძე, ამირეჯიბი...გინახავთ ვინმე ამ ხალხთან მისული? ოტია იოსელიანი იმერულ კილოზე ლაპარაკობდა, ეთერს ახალისებდა და იმიტომ ისმოდა მისი გამონათქვამები, თორემ აზრი კი არ აინტერესებდათ მისი. დღეს მე ვხედავ ხალხს, რომლის პროფესიად პოლიტიკა ჩამოყალიბდა. ეს კარგია. ისინი ხელფასსაც ამაში იღებენ, დასაქმებულებიც ამაში არიან და თავსაც აქ ხედავენ მუდმივად.

-აფერისტები თუ გვყავს პოლიტიკაში?

-რა თქმა უნდა. ისე მეკითხებით, თითქოს არ იცით, რომ გვყავს. აფერისტები ყოველთვის ყველგან იქნება. იმიტომ, რომ თვითონ პოლიტიკა იძლევა ამის საშუალებას. სამწუხაროდ, მოსახლეობის მზაობაც არის, რომ მოტყუვდეს, საკუთარ შეცდომებზეც ვერ სწავლობს მოსახლეობა. მერე ერთ აფერისტს ამოეწურება თავისი რესურსი, სხვა ჩაენაცვლება. მაგრამ კარგია ის, რომ აქაც ბალანსია. ერთმანეთს აბალანსებენ. ცუდად მაშინ არის საქმე, როცა ეს ბალანსი ირღვევა და აფერისტები მეტნი არიან, ძალიან კარგად მიდის ქვეყნის საქმე, როცა იდეალისტები მეტნი არიან.

-თქვენთან ერთად სწავლობდნენ ზურაბ ადეიშვილი, თინა ხიდაშელი, ირაკლი ოქრუაშვილი, ირაკლი ალასანია, გიორგი პაპუაშვილი, კოტე კუბლაშვილი, კობა დავითაშვილი, კობა ნარჩემაშვილი, დავით უსუფაშვილი.  ჩამოთვლილთაგან ყველაზე კარგი იურისტი ვინ არის?

- ყველა მათგანი ჩემი კურსელი არ არის. მაგალითად ალასანია, ოქრუაშვილი, ხიდაშელი, ჩემს შემდეგ სწავლობდნენ, ზურა ადეიშვილი ჩემს დროს სწავლობდა, ჩემი ჯგუფელი იყო, კობა დავითაშვილი და კობა ნარჩემაშვილი - ჩემს წინ. მაგრამ ერთი თაობა იყო. თუ კარგ იურისტობაში ის იგულისხმება, კარგად იციან თუ არა იურისპრუდენცია, ყველამ კარგად იცის, მაგრამ ჩამოთვლილთაგან დღეს იურისტი ძალიან ცოტაა, პოლიტიკა ცალკე პროფესიაა. ძალიან ბევრს საუბრის დროს, დანანებით უთქვამს, რომ იურისტობას კარგავდნენ. მაგრამ აქ არიან ადამიანები, მაგალითად დათო უსუფაშვილი, რომელმაც ამ პროფესიისთვის ძალიან ბევრი რამ გააკეთა. მე ახლა მასზე, როგორც იურისტზე ვსაუბრობ. მან შექმნა "ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაცია", რომელმაც შეძლო იმ ეტაპისთვის თავი მოეყარა და გადაერჩინა მაშინდელი იურისტები. წარმოიდგინეთ 1993-94 წლები. შუქი არა არის, წყალი არ არის, გაზი არ არის. ამთავრებ უნივერსიტეტს, მაგრამ შენი პროფესია არავის სჭირდება. მე წითელი დიპლომით დავამთავრე, გამოვედი და დავინახე, რომ არავის ვჭირდები. "ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაცია" მაგ დროს იყო ადგილი, რომელმაც შესაძლებელი გახადა, ამ ადამიანებს ერთმანეთისთვის მაინც გვეთქვა, რომ გვჭირდებოდა ერთმანეთი და ასე გავატანინეთ ერთმანეთს 2-3 წალი. შემდეგ რაღაც პროცესები დაიწყო. და დღეს, ვინც ჩამოთვალეთ, ამ ხალხის უმრავლესობა სწორედ "ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაციიდან" მოდის. ახლა რომ გადახედოთ, ერთი საკონსტიტუციო სასამრთლოს თავმჯდომარეა, მეორე უზენაესი სასამართლოს თავმჯდომარეა - ნინო გვენეტაძე, ისიც ამ წრეში იყო. მესამე პარლამენტის თავმჯდომარეა, თინა თავდაცვის მინისტრია, ირაკლი ოქრუაშვილი თავდაცვის მინისტრი იყო. ანუ სახელმწიფო სამსახურს იურისტების ამ გაერთიანებამ ძალიან ბევრი ადამიანი მისცა. ისევე, როგორც კერძო სფეროს. თავის დროზე ყველა ძალიან კარგი იურისტი იყო. დღესაც, როგორც პროფესიონალები, კარგები არიან.

-თქვენ დამსაქმებელი ხართ. ძალიან მნიშვნელოვანია ნებისმიერ, და მათ შორის იურიდიულ კომპანიაში, კარგად შეარჩიო კადრი, რომელიც შენთვის იმუშავებს და კომპანიას მოგებას მოუტანს. ამ ადამიანებიდან, რომელს აიყვანდით სამსახურში, თქვენს კომპანიაში?

-ყველას. თქვენ მიერ ჩამოთვლილთაგან ყველა კარგი იურისტია. თუმცა ადვოკატურას კიდევ ისეთი თვისებები სჭირდება, როგორიც მაგალითად, თინა ხიდაშელს აქვს: თუ პროცესზე გამომსვლელი ადვოკატი ხარ, მებრძოლი უნდა იყო. მაგალითად, ზურა ადეიშვილი - გინახავთ მისი იუსტიციის მინისტრობის ან მთავარი პროკურორობის დროს ის ეთერში?

-ფაქტობრივად, არა.

-ესეც გარკვეული თვისებაა. ზურა ადვოკატიც იყო, მაგრამ ადვოკატობის პერიოდშიც უფრო მეტად, კორპორატიულ სიტუაციებზე მუშაობდა. რაც არ უნდა მოგვწონდეს ან არ მოგვწონდეს, მან შეძლო სისტემის ჩამოყალიბება. სისტემა როგორ მუშაობდა და როგორ იქნა გამოყენებული, ეგ სხვა თემაა, მაგრამ სახელმწიფო სტრუქტურებში სისტემის შექმნის უნარი გამოავლინა. დავით უსუფაშვილს აქვს ბუნებრივი ნიჭი, თავის გარშემო კარგი ადამიანების შემოკრების. მაგალითად, ძალიან მეიმედება დათო პოლიტიკაში. არსებობენ ადამიანები, რომლებთანაც ორიენტირის გასწორება არ გჭირდება. იცი, რომ რაღაც კონკრეტულ სიტუაციაში ისე მოიქცევა. მაგრამ, ამავდროეულად, მეტ პასუხისმგებლობას ვთხოვ ამ ადმიანებს, როცა პოლიტიკაში არიან. როდესაც ჩვენ 15-20 წლის წინ რაღაც იდეალებზე ვსაუბრობდით, ეს იდეალები არ უნდა შეიცვალოს. მათ მიერ დაშვებულ შეცდომებზე უფრო მძაფრი რეაქცია მექნება, ვიდრე სხვისგან. ასე რომ, ჩემი სახით ერთი კრიტიკოსი ამომრჩეველი ჰყავს ყველას.

-ანუ თქვენ, როგორც დამსაქმებელი, პოტენციურ კადრს უყურებთ, რომ ის აუცილებლად კარგი სპიკერიც უნდა იყოს, გარდა იმისა, რომ პროფესიონალია?

-არა, გააჩნია, რა გვჭირდება იმ ეტაპზე. ჩემს იურიდიულ ფირმაში სხვადასხვა სპექტრია. ეს არის პროცესებზე გამოსვლა, ეს არის კორპორატიულ კლიენტებთან ურთიერთობა, ეს არის წერილობით დოკუმენტთან ურთიერთობა. მე მყავს ადვოკატები, რომლებიც კარგი სპიკერები არიან და მყავს ადვოკატები, რომლებიც საერთოდ არ დადიან პროცესებზე და დოკუმენტებთან მუშაობენ. ამიტომ, საჭიროების მიხედვით. ახლა ლექციებს ვკითხულობ, ასოცირებული პროფესორი ვარ "ქართულ-ამერიკულ უნივერსიტეტში", ასევე ლექციებს ვკითხულობ "თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტში" და ყოველ წელს, მომყავს დაახლოებით, 10-დან 15 ბავშვამდე, რომლებიც აქ წლის განმავლობაში პრაქტიკებს გადიან. როგორც წესი, ერთი-ორი აქ რჩება. ჩემს რიგებს ასე ვავსებ. ისინიც, ვინც უკვე 10-15 წელია ჩემთან არიან, ამ წესით მოვიდნენ თავის დროზე. ამას ბევრი რამის გამო ვაკეთებ. პირველი მიზეზი პრაგმატულია - მე ეს მჭირდება და მეორე, როცა ადვოკატობა დავიწყე, მახსოვს რა ხდებოდა. ძალიან მინდოდა ეს სადმე მენახა და საშუალება არ იყო. მე ვცდილობ, 3-4 თვის განმავლობაში ჩემს პრაქტიკანტებს მივცე ის, რაც პროფესიაში გამოადგებათ. არ არის აუცილებელი, ჩემთან დარჩნენ.

-მიხეილ სააკაშვილს თუ დაასაქმებდით თქვენს კომპანიაში, ისიც ხომ იურისტია?

-გააჩნია, რა პოზიციაზე. მიშამ იურისტობას ძალიან დიდი ხნის წინ დაანება თავი. მაგრამ ჩამოყალიბდა როგორც სერიოზული პოლიტიკოსი, შეიძლება ვიღაცას მოსწონდეს მიხეილ სააკაშვილი, ვინმეს არა, მაგრამ მიხეილ სააკაშვილი დღეს ქართულ პოლიტიკაშიც და არა მარტო ქართულშიც, სერიოზულ მოთამაშედ ჩამოყალიბდა. ეხლა რაც არის მიხეილ სააკაშვილი, მე არ გამომადგება. იმიტომ, რომ დღეს მისთვისაც პატარა სივრცე იქნება იურიდიული ფირმა და სასამართლო დარბაზი და მეც, როგორც იურისტი, ალბათ არ გამომადგება. მაგრამ თავისთავად, ნიჭიერი ადამიანები ყოველთვის საჭიროა.

-იურიდიული ბიზნესის სპეციფიკას მინდა დავუბრუნდეთ. საინტერესოა, იურიდიული კომპანიის მოგება მოგებული საქმეების რაოდენობით ითვლება?

-არა. ეს კიდევ ერთი შეცდომაა, რომელსაც ხშირად უშვებენ. არიან ადვოკატები, რომლებიც ამბობენ: საქმე არ წამიგია. ერთი საკმაოდ ცნობილი ადვოკატია, სახელს და გვარს არ დავასახელებ, რომ დაინახავდა, რომ პროცესი წაგებისკენ მიდიოდა, თანაშემწეებს უშვებდა ბოლო ეტაპზე, რომ მას არ ჩათვლოდა წაგებად. მე მაგალითად, მუდმივი კლიენტები მყავს, რომელბიც მთელი ეს 20 წელია, 15 წელია ჩემთან არიან და ეს მნიშვნელოვანი ფაქტია.

-მათ შორის საკმაოდ ბევრი მსხვილი კომპანიაა.

-დიახ. და მათ აქვთ ყველანაირი საქმე. წასაგებ საქმესაც თავისი კრიტერიუმები აქვს. ადამიანს რომ 200 ათასს სთხოვენ და შენ 50 ათასზე ჩამოუყვან, საქმე წააგებს, მაგრამ კლიენტი არ თვლის, რომ წააგო. სისხლის სამართლებრივი კუთხით თუ შევხედავთ, იქ უფრო კარგად ჩანს წაგება-მოგება. იქ ადამიანი უნდა გაამართლო და ეს არის მოგება. თუმცა, იქაც არის მოცემულობა, როდესაც ვიღაცისთვის რაღაცის შემსუბუქება შეიძლება მოგება იყოს. მოგება არის ის, რასაც კლიენტი თვლის მოგებად.

იურიდიულ ბიზნესში კლიენტის ინტერესია მთავარი. ჩვენ თუ ვთანხმდებით, რომ ამ საქმის შედეგი, რომელიც არის ასეთი, მისაღებია, და თუ შედეგი ასე დადგა, ეს არის მოგება. ამის მიხედვით, რა თქმა უნდა, ანაზღაურებაც იზრდება. თუ ვინმე თვლის, რომ ყველა საქმე უნდა მოიგოს, აქაც კითხვის ნიშნებია. როდესაც მე ადვოკატობა დავიწყე, თითქმის ყველა საქმეს ვაგებდი. მაგრამ სახელი მაშინ დამიმკვიდრდა. იმიტომ, რომ მაშინ იყო სისტემა, ფულს თუ არ გადაიხდიდი, საქმეს ვერ იგებდი. მე ფულს არ ვიხდიდი, მაგრამ ბოლომდე ვომობდი. და დამიმკვიდრდა სახელი: ახალგაზრდა ბიჭი, რომელიც ფულს არ იხდის, საქმეებს არ აწყობს. მაშინ ადვოკატი იყო შუამავალი პროკურატურასა და კლიენტს, სასამართლოსა და კლიენტს შორის. მერე სასამართლო რეფორმამ მოუსწრო და უცებ გამოჩნდა, რომ ის "ღირსებები", აღარ არის საჭირო, სხვა რაღაცებია საჭირო და უცებ წამოიწია ადვოკატთა წრემ, რომელიც სხვა ღირსებებს ფლობდა. შემდეგ ამას ძალიან სერიოზული კონფლიქტი მოჰყვა, შემდეგ გამოცდები. ანუ, ამ პერიოდის განმავლობაში ადვოკატზე მოთხოვნილებამ გარკვეული ტრანსფორმაცია განიცადა. რაღაც ეტაპზე ადვოკატი იყო საქმის ჩამწყობი, ფულის მიმტანი, შუამავალი, რაღაც პერიოდის მერე ადვოკატმა რეალური ფუნქცია შეიძინა და მე იმედი მაქვს, რომ ასე გაგრძელდება და ის დრო აღარასოდეს დაბრუნდება.

-თქვენ რამდენჯერმე ახსენეთ თქვენი სტუდენტები. მაინტერესებს, ყველაფერთან ერთად, ხეზე ასვლასაც თუ ასწავლით ხოლმე. იმიტომ, რომ ისინი თქვენი პოტენციური კონკურენტები არიან. ასწავლით, როგორ უნდა მოიპოვონ პირველი მსხვილი კლიენტი?

- ჩემს სტუდენტებს ყველაფერს ვასწავლი, რაც კლიენტებთან ურთიერთობაში სჭირდებათ. და რატომ: თუ არ გინდა ასწავლო, არავინ გავალდებულებს. არცერთ ამ სასწავლებელში ანაზღაურების დონე არ არის იმდენი, რომ ამისთვის დავდიოდე. უნივერსიტეტში მე ხელფასიც არ ამიღია წინა წლის და ამ თვის.

-არ აგიღიათ, თუ არ გადაუხდიათ?

-არა, ანგარიშზე დევს. მისასვლელი ვარ, უბრალოდ. თან ლექციები მაქვს გვიან. წარმოიდგინეთ, მთელი დღის პროცესზე ნაომი მიდიხარ და სამი საათის განმავლობაში უნდა ისაუბრო. თან თუ აქ ბოლომდე არ ხარ ჩართული და ინტერაქცია არ არის, მაშინვე გრძნობენ. მაგრამ მე პირიქით, ენერგიას ვიღებ. ეს არის ძალიან კარგი თაობა (ბოლო 4-5 წელია ვკითხულობ ლექციებს), რომელსაც სწორად დაკვალიანების, განათლების მიცემის შემთხვევაში, ამ ქვეყნის შეცვლა შეუძლია. ვთქვათ, ჩვენმა თაობამ ეს შესაძლებლობა ხელიდან გაუშვა. ვცდილობ გადავცე ყველაფერი, რაც მე ვიცი. ჩემი ლექციებიც სპეციფიურია. მე თეორიასთან ერთად პრაქტიკული გამოცდილება მაქვს, რაც დაწერილი შეიძლება ვერსად ვერ ნახოს სტუდენტმა. ჩემი პრაქტიკებიც, როდესაც წარმატებული სტუდენტები ჩემთან მომყავს, ამასაც ემსახურება, რომ ხეზე ასვლა ისწავლონ. და თუ აქ დავიტოვებ, კენწეროში ასვლას ვასწავლი.

-თუ კონკურენტები გახდებიან?

-ძალიან კარგია, თუ კონკურენტები გახდებიან. ჩემმა ყოფილმა სტუდენტმა რომ არ გამიწიოს კონკურენცია, სხვა ვერ გამიწევს? თუ მე კონკურენციაში ასეთი სუსტი ვარ, მაშინ რა მინდა ამ ბაზარზე? კარგი და ჯანსაღი კონკურენცია ზრდის და პროგრესის საფუძველია.

-არის ახლა ამ ბიზნესში ჯანსაღი კონკურენცია?

-რა თქმა უნდა, არის. ძალიან ბევრი კარგი ფირმაა. ჩვენ შარშან დავაფუძნეთ იურიდიული ფირმების ასოციაცია, სადაც 22 წარმატებული იურიდიული ფირმა გავერთიანდით. ესეც იმის მაჩვენებელია, რომ კონკურენციის არ გვეშინია. ჩვენ ერთმანეთის კონკურენტები ვართ, მაგრამ ამავე დროს ერთად ვართ იმ საკითხებში, რომლებიც პროფესიის წინსვლას უკავშირდება. ახალი თაობის გაზრდა და მისთვის ცოდნის გადაცემა პროფესიონალის ერთ-ერთი საქმეა, თუ ეგოისტი არ ხარ.

-თქვენ ხართ სპორტული თევზაობის ფედერაციის პრეზიდენტი. ანკესით თევზაობა თქვენს პროფესიას რამით ჰგავს?

-მართალი გითხრათ, არ მიფიქრია ამაზე. თუმცა ეს არის ერთადერთი საქმიანობა, რომელიც ყველაფერ სხვა რამისგან მწყვეტს. თევზაობა ადამიანებს ასე წარმოუდგენიათ: მიდიხარ, ამოიღებ ანკესს, ჩააგდებ და ზიხარ. ეს არის სპორტის ერთ-ერთი ყველაზე აქტიური სახეობა. იმიტომ, რომ ანკესის ჩაგდებამდე იმდენი რამ უნდა გააკეთო, აწყობიდან, თევზის გამოკვებიდან დაწყებული, შემდეგ ისეთი აქტიურია პროცესი, არ გიწევს პენსიონერივით ჯდომა. და, რაცა ეს საღამო გადის, უცბად ვხვდები, რომ იმ 3-4 საათის განმავლობაში სხვა არაფერზე ვფიქრობდი. მაშინ, როცა სხვა ვერცერთი სიტუაციის დროს ვერ ვახერხებ განტვირთვას. თუმცა, ბოლო დროს ხატვა დავიწყე და ამ დროს ვახერხებ კიდევ.

-ეს ნიჭი ახლა აღმოგაჩნდათ?

-კი. ცხოვრებაში არ მიხატავს. ახლა გამიჩნდა ამის სურვილი.

-პროცესზე ხომ არ აკეთებთ ხოლმე ილუსტრაციებს?

-არა. პროცესზე უნდა იპოზიორო, ილუსტრაციები სხვამ გააკეთოს. ასე რომ, თევზაობა არის ჩემთვის დასვენებისა და "გამორთვის" ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი საშუალება. თან აქტიურია, თან ჰაერია. შვილიც დამყავს უკვე, რომ ამას შეეჩვიოს და დაინტერესდეს. ყველას იმავეს ვურჩევ. ბევრი მინახავს, მეგობრები ამბობენ, რა დამსვამს ანკესთან ერთადო, მაგრამ რომ ჩაერთვება ამ პროცესში, მერე სხვაგვარად ფიქრობს. ეს საკმაოდ ინტელექტუალური პროცესიცაა, იმიტომ რომ არის ერთი ცოცხალი არსება, თავისთვის ცხოვრობს, შენ მეორე ცოცხალი არსება ხარ და ისეთი პირობები უნდა შექმნა, რომ მოტყუვდეს, რათა დაიჭირო. ეს ჩემს პროფესიას არ ჰგავს, მე ძირითადად, გაშვებაზე ვმუშაობ, მაგრამ ალბათ ამის კომპენსაციას ვიღებ. თევზს ვიჭერ, ადამიანებს ვუშვებ.

-თქვენი ყველაზე მსხვილი კლიენტი. გახსოვთ პირველი შემთხვევა, როცა ყველაზე მსხვილი კლიენტი მოიპოვეთ?

-მსხვილი კლიენტი სხვადასხვანაირად შიძლება გავიგოთ. მსხვილი შემოსავალი კონკრეტული კლიენტიდან სხვა არის და კლიენტი - დიდი კომპანია, სხვა. დიდ კომპანიას, შესაძლოა, დიდი ხნის განმავლობაში არ დასჭირდეს შენი სამსახური. ყველაზე მეტად იმით ვამაყობ, რომ მყავს ასევე მსხვილი კლიენტები, რომლებიც ძალიან დიდი ხანია ჩემთან არიან და არ ვამაყობ ყველაზე დიდი ჰონორარებით. უკვე აღვნიშნე, რას წარმოადგენს ადვოკატის პროფესია და რამდენ ნაღმს შეიცავს, რომ შენს მიმართ ნდობა დაიკარგოს. როდესაც ადამიანი თავის საქმეს, თავის ბიზნესს, 15 წლის განმავლობაში განდობს და არ მიდის სხვასთან, მიუხედავად იმისა, რომ შესაძლებლობა არის, ეს ნიშნავს, რომ შენ კარგად მუშაობ. მე ყოველთვის ვეუბნები ჩემს ადვოკატებსაც, სტუდენტებსაც, რომ აუცილებელია, კლიენტთან ისეთი ურთიერთობა გქონდეს, რომ მას საშუალება ჰქონეს, აღგიქვას არა მარტო პროფესიონალური კუთხით - ადამიანი, რომელიც მხოლოდ ტექნიკურად უკეთებს რაღაცას, არამედ აღგიქვას როგორც მისი დამცველი. ხშირად მქონია სიტუაცია, როცა, ჩემდა გასაკვირად, დაურეკავს ადამიანებს და უთქვამთ, შენ რომ ხარ და ვიცი, რომ შემიძლია დავრეკო, მშვიდად ვარო. რაღაც ეტაპზე მიკვირდა, მერე მივხდვი. 20 წელია, მე ღამე ტელეფონი არ გამომირთავს. არიან ადამიანები, მათ შორის ადვოკატები, რომლებიც 8 საათზე მიდიან, გამორთავენ ტელეფონს და ძალიან ხშირად ყოფილა, ღამის თერთმეტ საათზე, ორ საათზე, სამ საათზე - ზარი, გარკვეული პრობლემების გამო. ამ დროს არჩევანი გაქვს: შეგიძლია უთხრა, არ მცალია, ახლა ხომ სამუშაო საათი არ არის, გადმომირეკეთ მერე. ან შეგიძლია, რომ დაეხმარო. მაშინვე შენი თავი მის ადგილას უნდა დააყენო.

-თქვენი დამკვეთები საკმაოდ მსხვილი კომპანიები არიან. ბოლო რამდენიმე წლის განმავლობაში, მას შემდეგ რაც ქვეყანაში ხელისუფლების ცვლილება მოხდა, მუდმივად ისმის საუბარი იმასთან დაკავშირებით, რომ ბიზნესი გათავისუფლდა პოლიტიკური ზეწოლისგან და რეალურად ასეც არის. ამის გამო თქვენ საქმეები ხომ არ შემოგაკლდათ?

-არა. ჩემი იურიდიული ფირმა იმით გამოირჩევა, რომ ხალხს სრულ სპექტრს ვთავაზობთ. ჩვენ გავქვს სისხლის სამართალი, ბიზნესმიმართულება, კორპორატიული სიტუაციები. თუ სადღაც კლიენტების რაოდენობა მოიკლებს, სხვა კუთხით იზრდება. თუ ბიზნესი გათავისუფლდა და გაიზრადა, ის ამ საქმეს აკეთებს და ის საქმე მოიმატებს. თუ წნეხი იყო ბიზნესზე, იმ დროსაც სჭირდებოდათ იურისტები იმიტომ, რომ სისხლის სამართლის სიტუაცია იყო. ეს გათავისუფლება იგრძნობა. ყველაფერს რომ თავი დავანებოთ, ბიზნესმენებმა პრობლემებზე ღიად, აქტიურად საუბარი დაიწყეს. მოსმენაც არსებობს, საკითხავია, რამდენად ითვლისწინებენ მათ აზრს. მაგრამ ფაქტია, რომ ბიზნესსიტუაციაში რაღაცა შეიცვალა. თუმცა, ბოლო წლის განმავლობაში მეც ვხედავ, რომ ლართან დაკავშირებული პრობლემების გამო, ამ პრობლემების გამო წარმოქმნილი გაურკვევლობის შიშით, გარკვეული აქტივობები შეჩერდა. შეჩერდა არა იმ კუთხით, რომ ვიღაცა წავიდა, არამედ, დროებით გაჩერდა. გაურკვეველი სიტუაცია ისეთ გარემოს ქმნის, რომ შენ ფულის დაბანდების გეშინია. ფული რომ დავაბანდო, ხვალ საკვები მინდა. მოდი გავჩერდები, რა ხდება არ ვიცი - ფიქრობენ და ეს პროცესები შენელდა.

-კიდევ რომელ ბიზნესში წარმოგიდგენიათ თქვენი თავი?

-რამდენიმე მომიჯნავე საქმე მაქვს. ერთი პერიოდი ვიყავი ლობისტური ფირმის დამფუძნებელი. საკმაოდ წარმატებული, ერთადერთი ლობისტური ფირმა იყო. ასევე ვარ თბილისის საარბიტრაჟო პალატის დამფუძნებელი, რომელიც საარბიტრაჟო საქმიანობას ეწევა, ახლახანს იურიდიული გამომცემლობა გავაკეთე, რომელიც მინდა გავააქტიურო. მქონდა აუდიტორული საქმიანობაც...

-ახლა, ამწუთს რომ გკითხოთ, რა თანხა გაქვთ ნაღდი ფულის სახით, ხელზე, საფულეში რა თანხა გიდევთ?

-საფულეში არ ვიცი. ძირითადად, ბარათებით ვსარგებლობ.

-მიმდინარე ანგარიშებზე რა თანხა გაქვთ?

-იურისტს რომ ამას ეკითხებით, კონკრეტულ პასუხს ვერ მიიღებთ. ჩემს ერთ დიდ მინუსს გეტყვით - არ მიყვარს ფულის დაგროვება. არ მგონია, რომ ფულის დაგროვების სურვილის გამო ადამიანმა უნდა მოიკლოს ან თავის ოჯახს მოაკლოს ის, რისი მიღებაც დღეს შეუძლია. რა თქმა უნდა, ადამიანმა ფული არ უნდა ფანტოს, მაგრამ ძალიან იშვიათად ვახერხებ იმას, რომ დიდი რაოდენობის თანხები გადავდო. უფრო მეტად, რასაც ვიღებ, იმას ვხარჯავ. ვახარჯავ ჩემს ოჯახს, საკუთარ თავს, ახლობლებს, ნათესავებს, მეგობრებს და ეს მსიამოვნებს.