კავკასიის "ჩინური ვარიანტი" - რას შეცვლის საქართველოსთვის ახალი დიდი გეოპოლიტიკური მოთამაშის გამოჩენა?!
რა ვითარებაა დღეს კავკასიაში, როგორ იცვლება გეოპოლიტიკური მდგომარეობა რეგიონში, რა შეიძლება გამოიწვიოს ანაკლიის პორტის მშენებლობამ და ჩინეთის გაძლიერებამ, მიმდინარე პროცესები გვაშორებს თუ არა აშშ-ს, ამ და ბევრ საინტერესო საკითხზე ექსპერტი მამუკა არეშიძე გვესაუბრება:
- თუ აქამდე ყველაფერი მიბმული იყო უკრაინის მოვლენებზე, ახლა ჩინეთის განსაკუთრებული გააქტიურების გამო ცოტათი შეიცვალა პოლიტიკური ლანდშაფტი. გაჩნდა ახალი რეალიები, რაც გულისხმობს რეგიონული მოთამაშეების როლის გაზრდას, უპირველესად, თურქეთის. გარდა ამისა, რეგიონში ძალზე გააქტიურდა ჩინეთი. ანაკლიის პორტის მშენებლობის საკითხის გადაწყვეტა ამ კონტექტსში შეგვიძლია განვიხილოთ. ჩინეთისთვის უაღრესად მნიშვნელოვანია ამ გზის ამუშავება და რაც მთავარია, გაკონტროლება. ვგულისხმობ შუა დერეფნის გზის ამუშავებას. რომ გითხრათ, ინფრასტრუქტურულად მოგვარებულია ყველაფერი-მეთქი, ასე არ არის, რადგან ბევრი პრობლემაა.
მიუხედავად იმისა, რომ ეკონომიკურად ჯერ ყველაფერი გამართული არ არის, ჩინეთს ძალიან სჭირდება ამ გზის ამუშავება. სადაც ჩინეთი ეკონომიკური აქტიურობით ჩნდება, როგორც წესი, იქ იწყება მისი გავლენების გაძლიერებაც. ჩინური ეკონომიკური ექსპანსია მთელი მსოფლიოს სპეციალისტებისთვის ცნობილია. ჩინეთი არსად არ იყენებს სამხედრო ძალას, გარდა თავისი ტერიტორიისა, ადრე ინდოეთსა და ვიეტნამთან შეექმნა პრობლემები. ყველა სხვა შემთხვევაში მხოლოდ ეკონომიკურ ბერკეტებს იყენებს გავლენის გასაძლიერებლად.
- ჩვენ გვაწყობს ჩინეთის გაძლიერება?
- მეორე საკითხია, გვაწყობს თუ არა ჩინეთის გავლენის გაძლიერება. როგორი ფორმით იქნება ეს, სხვა საკითხია, მაგრამ ანაკლიის პორტის მშენებლობა არის რეაგირება იმ პრობლემებზე, რაც ლოჯისტიკურად და ინფრასტრუქტურულად შუა დერეფანს აქვს. ამას რა მოჰყვება, ეს სხვა თემაა, მაგრამ ობიექტურობისთვის უნდა ითქვას, რომ რეგიონის ქვეყნები, მათ შორის ნატოს წევრი თურქეთიც კი, ცდილობენ თავიანთი პოლიტიკა გაატარონ. ამ პოლიტიკის კონტექსტში ძალიან მნიშვნელოვანია თურქეთს ჰქონდეს საქართველოსთან მჭიდრო ურთიერთობა. თურქეთში ჩვენი პრემიერ-მინისტრის ბოლო ვიზიტის ხარისხიც ამას მოწმობს - განსაკუთრებული მიღება გაუმართეს. თურქებს უყვართ ხაზგასმა სტუმრის მიმართ დამოკიდებულებაზე, ცერემონიალს პომპეზურად ატარებენ, რაც აზიური ქვეყნებისთვის, განსაკუთრებით თურქეთისთვის, დამახასიათებელია.გარკვეულწილად ჩვენს რეგიონში ჩინეთი თავის თამაშს თამაშობს, მაგრამ, ხაზგასმით ვამბობ, ეს არ არის რუსული თამაში. თავიანთ თამაშს თამაშობენ თურქეთი და აზერბაიჯანიც, რომელიც ცდილობს რეგიონის ლიდერი გახდეს. მხოლოდ კავკასია არ იგულისხმება, იგულისხმება წინა აზიაც. აზერბაიჯანისა და ისრაელის განსაკუთრებული თანამშრომლობა მაშინ, როცა მუსლიმანური ქვეყნების დიდი ნაწილი ისრაელის წინააღმდეგია, აზერბაიჯანის მხრიდან გამომწვევად გამოიყურება. მეტსაც გეტყვით, ირანმა ისრაელი იმაშიც დაადანაშაულა, რომ ყარაბაღის ტერიტორიაზე ისრაელის ელექტრონული დაზვერვის სისტემა იყო განლაგებული ისრაელის სპეციალისტების მონაწილეობით, და ირანის წინააღმდეგ მუშაობდა.
პეკინში ორჯერ ჩავიდა პუტინი. როგორც ჩანს, რუსეთი ცდილობდა ჩინეთის ხელმძღვანელობა დაერწმუნებინა ფართო მასშტაბით იარაღის მოწოდებაზე. ფაქტია, იარაღისთვის საჭირო დეტალების 90 პროცენტი წარმოებულია ჩინეთში, რუსეთს აწვდის და ამას ჩინეთი არც მალავს, მაგრამ თვითონ იარაღის მიწოდებისგან თავს იკავებს. ასევე ყველაზე საინტერესო ის არის და უფრო დაეტყო რუსეთის განწყობებსაც, რომ ჩინური ბანკები თავს იკავებენ რუსეთთან თანამშრომლობისაგან, ფეხს ითრევენ, ეშინიათ, არ მოხვდნენ სასანქციო სიაში. ამის გამო შემცირდა რუსეთის ვაჭრობის მოცულობა ჩინეთთან. ადრე ძალიან დიდი იყო, ახლა კი 240 მილიარდია. რაც ყველაზე მნიშვნელოვანია, ძალიან შეუმცირა ფასგადახდა ენერგეტიკულ სფეროშიც, მიუხედავად იმისა, რომ ჩინეთი ყიდულობს რუსეთის ნავთობს და გაზს ბევრად იაფად, ვიდრე ყიდულობდა ომამდე. რუსეთი იძულებელია ამ თამაშში მაინც გაჰყვეს ჩინეთს, სხვა გამოსავალი არა აქვს. შეხვედრაზე, რომელიც გაიმართა, რუსეთი ითხოვდა მეორე გაზსადენის "ციმბირის ძალა 2" მშენებლობა დაწყებულიყო, მაგრამ ოფიციალურად პროტოკოლში არ წერია, რომ ამაზე შეთანხმდნენ, როგორც ჩანს, ჩინეთმა უარი თქვა. ჩინეთი გააქტიურებულია სამხრეთ კავკასიის მიმართულებითაც. ვერ ვიტყვით, რომ ამით გახარებულია რუსეთი. ჩინეთი კი ავიწროებს დასავლეთის გავლენებს სამხრეთ კავკასიაში, როგორც ევროკავშირის, ისე აშშ-ის, ასევე ცალკეული ევროპული ქვეყნების, ბრიტანეთის, საფრანგეთის, მაგრამ ეს არ ნიშნავს, რომ რუსეთის გავლენას აძლიერებს.
- გამოდის, ჩინეთმა რუსეთი განზე გასწია?
- დიახ, ჩააჩოჩა. ამ გეოპოლიტიკურ ვითარებაში ჩინეთი ეუბნება რუსეთს, მე ვაშენებ პორტს შავი ზღვის სანაპიროზე, რაც იქნება ბევრად დიდი და ეფექტური, ვიდრე ნებისმიერი შენი პორტი და მე უნდა ვივაჭრო ამ პორტის მეშვეობით ევროპასთანო. მოსკოვში გაუხარდებათ ეს ამბავი? თან გავითვალისწინოთ, რომ როცა საუბარია ანაკლიის პორტზე, იქ არის ჩინური და სინგაპურული წარმომადგენლობაც. მართალია, ბევრ ქართველ ოპოზიციონერს ჩინურ კომპანიასთან პრეტენზიები აქვს და ვერ გეტყვით, რამდენად მართებული, რადგან მე ეკონომისტი არა ვარ, მაგრამ ძალიან მნიშვნელოვანია იქ სინგაპურული ფირმის ყოფნა. სადაც სინგაპურის ფირმაა, ჩათვალეთ, რომ იქ დიდი ბრიტანეთის აჩრდილიცაა. ეს ძალიან საინტერესოა, მაგრამ მე არ შემიძლია ამ თემის მეტად გაშლა. რუსეთისთვის ძალიან წამგებიანია ეს ყველაფერი - ნოვოროსიისკის პორტი შავი ზღვის სიღრმეშია, სავაჭრო არტერია შავი ზღვის ცენტრში ტრიალებს და ახლა საქართველოში აშენებენ ახალ პორტს. მართალია, მალე არ დამთავრდება, მაგრამ 5 წელიწადში ხომ დაიწყებს ფუნქციონირებას. ეს რუსეთს ძალიან არ მოსწონს. ჩინეთის აქტიურობის ერთადერთი პლუსი რუსეთისთვის ის არის, რომ ამ ნაბიჯით სამხრეთ კავკასიაში არა მარტო რუსეთი, არამედ დასავლეთიც შევიწროებულია.