"ოლიგარქი ხარ, პრეზიდენტი თუ მეეზოვე, საზოგადოებრივი ტრანსპორტით ისარგებლე. აუცილებელი არ არის, ”პორშეთი” იარო"

PALITRANEWS-ის გადაცემა ”ბიზნეს პერსონამ” ამჯერად თავისუფალ მეწარმეს, ”გრინ კაპიტალ პარტნერსის” თანადამფუძნებელს, მამუკა მაჭავარიანს უმასპინძლა.

როგორია მისი ბიზნესების ისტორია, რატომ თვლის, რომ გონებას მუდმივი ვარჯიში სჭირდება და რატომ მიაჩნია საჭიროდ საქართველოში პოლიტიკოსის გამოჩენა, რომელიც ხალხს ჩერჩილის სიტყვებს ეტყვის: ”მე თქვენ გპირდებით შრომას, ოფლს, სისხლს და ცრემლებს” - ამას მკითხველი გადაცემის ბეჭდური ვერსიიდან შეიტყობს.

- დიდი ინტერესით მოვისმენ თქვენს ბიზნეს ისტორიას იმიტომ, რომ მეც ბევრი არაფერი ვიცი. ყველაზე საინტერესო ამ შემთხვევაში დეტალებია. თუმცა ჯერ ჩვენს მაყურებელს ვუთხრათ, რამდენი კომპანიაა თქვენს ანგარიშზე.

- დაახლოებით, 18-მდე კომპანიას ვმართვათ, რომელთა გეოგრაფია რუსეთი, უკრაინა და საქართველოა.

- ყველაზე ცნობილი რომელია მათ შორის?

- ალბათ, ”გრინ კაპიტალი”. თუმცა ბიზნესში პირველი ნაბიჯები ჯერ კიდევ ბევრი წლის წინ გადაიდგა.

- თქვენი პირველი ბიზნესი რა იყო?

- ეს იყო საკმაოდ ტრივიალური ბიზნესი - ვაჭრობა. ”ფილიპ მორისის” სიგარეტების იმპორტი და შემდეგ მისი რეალიზაცია. მე ვიყავი ერთ-ერთი თანამშრომელი.

- და ისე მოგეწონათ ეს საქმიანობა, რომ გადაწყვიტეთ, უფრო დიდხანს დარჩენილიყავით ამ სფეროში?

- მომეწონა იმიტომ, რომ სპორტული ჟინის თვითრეალიზაციის გარკვეული ნიშნები შევამჩნიე. გარდა ამისა, ბიზნესზე ვსწავლობდი უკვე და ახალგაზრდა კაცის ბიზნესში ჩართვა შემიყვარდა. თუმცა ამ საქმეს არ გავყოლილვარ. ჯგუფის დაქვემდებარებაში იყო ერთ-ერთი ბანკი, მაშინ 250 ბანკი იყო, კანონიც არ არსებობდა ბანკების შესახებ. ყველა შპს-ს შეეძლო დაერქმია საკუთარი თავისთვის შპს ბანკი.

- რა პოზიციაზე დაიწყეთ მუშაობა ბანკში?

- თავიდან სავალუტო გადაცვლების მიმართულებით ვმუშაობდი. შემდეგ იყო სესხები, მერე ერთ-ერთი დამფუძნებლის მოადგილე გავხდი.

- ეს ბანკიც მალევე გაქრა?

- სხვათა შორის, არა. ამ ბანკთან არის ჩემი ყველაზე დიდი წარმატება დაკავშირებული. ასევე, წარუმატებლობაც. ეს ბანკი 2000 წლამდე ყველაზე დიდი ბანკების შვიდეულში შევიდა. მაგრამ რუსეთის დეფოლტის დროს მძიმე პრობლემები შეექმნა და გაკოტრდა კომპანია.

- რა ეტაპზე გადაწყვიტეთ, რომ უნდა წამოსულიყავით და თქვენი საკუთარი კომპანია უნდა დაგეფუძნებინათ?

- ესეც სიტუაციიდან გამომდინარე გადაწყვეტილება იყო. პარტნიორებს შორის გარკვეული პრობლემების გამო წამოსვლა მომიწია. ამის შემდეგ რაღაცები უნდა გამეკეთებინა. ამიტომ დავიწყე იმის კეთება, რაც ვიცოდი.

- მინდა იმ კაპიტალზე ვისაუბროთ, რომლითაც ამა თუ იმ ბიზნესში პარტნიორი ხდებოდით. ეს თამბაქოს ბიზნესიდან გამოგყვათ?

- ძირითადად, ბანკიდან. გარკვეული დაგროვილი კაპიტალი იყო, რომლითაც მოხდა პირველი ინვესტიციების განხორციელება. ახლა რომ ვუყურებ იმ დროს, როგორი დრო იყო, უმრავლესობამ არ ვიცოდით ის ბიზნესპრინციპები, რომლითაც ბიზნესი იმართებოდა, სამწუხაროდ, ყველაფერს გზადაგზა ვსწავლობდით. ფიზიკა-მათემატიკოსებს ვიყვანდი იმიტომ, რომ კომაროვდამთვარებულები უფრო ჭკვიანები და და სტაბილურები იყვნენ. სხვათა შორის, ამართლებდა და თითქმის 95% წარმატებულია იმ ადამიანებიდან. აქამდე გვაქვს ურთიერთობა და ძალიან ბედნიერები ვართ, რომ ასეთი წარმატებული ჯგუფი იყო. 10-12 ოჯახი შეიქმნა. იქ ისე გავდნენ ერთმანეთს ფასეულობებით, იმდენს მუშაობდნენ ერთად, რომ იქვე ოჯახდებოდნენ.

- რა ერქვა კომპანიას, რომელიც თქვენ დააფუძნეთ?

- შეიძლება ითქვას, ”გრინ კაპიტალით” დაიწყო ანტერპრენიორული საქმიანობა.

- და ”გრინ კაპიტალი” იყო იმ პერიოდში მცირე და საშუალო ბიზნესის დაფინანსებაზე ორიენტირებული კომპანია?

- დაფინანსება გულისხმობს მაინც მართვას, რაღაც კაპიტალში ინვესტიციას, მერე მის გაყიდვას, ან ვინმესთან შეერთებას, ან მის განვითარებაზე ზრუნვას.

- მომხმარებლისთვის არ გიჭირდათ იმის ახსნა, რით იყავით განსხვავებული თუნდაც სხვა კომერციული ბანკებისგან?

- ახლაც გვიჭირს მაგის ახსნა იმიტომ, რომ საზოგადოებაში არასაბანკო სფეროს ცნობადობის დონე საკმაოდ დაბალია. შესაბამისად, დიდად არაფერი შეცვლილა სამწუხაროდ. არის ბანკები და სხვები. ამ ”სხვების” დიფერენციაციას სამწუხაროდ არც კანონი ახდენს, ორი ტიპის ორგანიზაციის გარდა, შესაბამისად, ძნელია ამისი ახსნა, მაგრამ მეორეს მხრივ, ეს მეწარმული შესაძლებლობაც არის. როცა არ იცის ვიღაცამ ახალი ბაზარი. იქ შეიძლება გაცილებით მეტი შესაძლებლობა იყოს. ამიტომ ოპტიმისტი მეწარმის საქმეა, დაინახოს შესაძლებლობა იქ, სადაც არ არის და შექმნას რაღაც ახალი.

- კიდევ უფრო მარტივი გასაგები რომ იყოს ჩვენი მკითხველისთვის, იქნებ უფრო დეტალურად ავუხსნათ, ძალიან მოკლედ, რას საქმიანობს თქვენი კომპანია. რა დახმარებას უწევს მომხმარებელს და ვინ არიან თქვენი მომხმარებლები?

- ჩვენ ვართ კომერციული ორგანიზაცია. ჩვენი ყველა გადაწყვეტილი ინვესტიცია თუ ბიზნეს ნაბიჯი გარკვეულ გათვლებზეა დაფუძნებული. ბიზნესში ვართ, საკუთარ ბიზნესში ვიბრძვით, ვშრომობთ, გადასახადებს ვიხდით, ზოგჯერ გვახდევინებენ ძალით და მუდმივი კონკურენციისა და წნეხის დროს გვიწევს წინსვლა.

- რას გულისხმობთ „ზოგჯერ გვახდევინებენ ძალით“?

- ეს ნიშნავს იმას, რომ როგორც კი ხდება გარკვეული პოლიტიკური ცვლილებები, ჩნდება შეკითხვები. დავუშვათ, ვიღაცა შეგამოწმებს, ჰგონია, რომ იყავი გამსახურდიას ან შევარდნაძის, ან მიშასი და ახლა ვისი ხარ, იმის გარკვევა აინტერესებს. აბსოლუტური ანომალიაა საშუალო ბიზნესისთვის. ჯგუფს, რომელსაც საშუალო დონე უკავია, ყველა ამ პერიოდში მოუწია თავისი ადგილის დამკიდრება და პასუხის გაცემა.

- როგორ შეძელით? თუ არც ზვიადისი იყავით, არც შევარდნაძის, არც მიშასი და არც ბიძინასი?

- შევძელი ზუსტად წარმატების იმ ფორმულით, რაც უკვე ვთქვი. ეს არის ხალხი, რომელიც სწორად აკეთებს თავის საქმეს. არასდროს ვმალავდით გადასახადს და ყველაზე დიდი საშიშროება რაც შეიძლება შეიქმნას (ბიზნესს კიდევ მთელი რიგი რისკები და საშიშროებები აქვს), ეს არის სახელმწიფოსთან ჭიდაობა. ამიტომ ყოველთვის ვიძახდით, რომ სახელმწიფომ თავისი უნდა მიიღოს გადასახადების სახით. ეს არის არა მარტო ნებაყოფლობითი გადაწყვეტილება, როგორც საზოგადოების წევრის, რომ გადასახადის გადამხდელი ხარ, არამედ შენი სისუფთავისა და თავდაჯერებულობის გარანტია. მთავარია, პროფესიონალი კადრი გყავდეს და სუფთა იყო სახელმწიფოს წინაშე. ჩვენ პრეზიდენტები დავასახელეთ, რომლებმაც საქართველო შეცვალეს ხომ? როგორ შეცვალეს ეს სხვა განსჯის თემაა, მაგრამ ამ ადამიანებთან თუ მათ ქვეშევრდომებთანაც ჩვეულებრივ რეჟიმში გიწევს დამოკიდებულება და თავის დამკვიდრება. რაც ძალიან ძნელია სამწუხაროდ. ერთი მხრივ, ბიზნესი უნდა აკეთო და მეორე მხრივ, უმტკიცო რაღაც და მუდმივ შემოწმებებს პასუხი გასცე.

- ვინ ექცევა თქვენი ინტერესის სფეროში?

- ჩვენი ინტერესის სფეროში ექცევიან საშუალო ზომის კომპანიები, ჩვენი ძირითადი ფოკუსია უძრავი ქონების განვითარება, ეს არის როგორც კომერციული, ასევე საცხოვრებელი. ჩვენი ინტერესის სფეროშია არასაბანკო ფინანსური ინსტიტუტები და არასაბანკო ფინანსური ტექნოლოგიები და სტარტაპები. ამ სამი ინდუსტრიის გარშემო ვმუშაობთ, ვეძებთ კომპანიებს, ინვესტირებას ვახდენთ, ვფიქრობთ, რომ კარგ სტანდარტებს ვთავაზობთ და ვვითარდებით ამ მიმართულებით.

- თქვენი ბიზნეს გეოგრაფია როგორ ფართოვდებოდა, რა ეტაპზე გადაწყვიტეთ, რომ უნდა მოგესინჯათ ძალები სხვა ქვეყანაშიც?

- როგორც მოგახსენეთ, სპორტსმენი ვიყავი. სპორტის წარმატებისთვის მარტო შენი სოფლის გუნდის კაპიტნობა არ არის ყველაზე დიდი წარმატება. ჩადიხარ ქალაქში, მერე ჩადიხარ ქვეყანაში. მერე ”პრაიმ-ლიგაში” მიდიხარ თუ NBA-ში და ეს მუდმივად ვითარდება. “დინამო მოსკოვშიც” კი ვთამაშობდი ბავშვობაში და ჩემთვის მოსკოვი იყო, როგორც თბილისი - ახლო ქალაქი. ამიტომ ვიფიქრე: რატომ არ შეიძლება მოვსინჯო ძალები მოსკოვში, ენა კარგად ვიცი, ისტორია კარგად ვიცი, ამ ხალხს კარგად ვიცნობ, დიდი ხნის მეგობრობა მაკავშირებს მეთქი.

- და რა სფეროში მოსინჯეთ ძალები?

- უძრავი ქონება და არასაბანკო ფინანსური ინსტიტუტები. ეს იყო დაკრედიტება, ფინანსური სფერო და უძრავი ქონების განვითარება.

- რუსეთის შემდეგ?

- გამომდინარე ჯერ 2004 წლის რუსეთ-საქართველოს პერიპეტიებიდან, შემდეგ - 2008 წლის პერიპეტიებიდან, გადავწყვიტე საშუალო ქვეყანა ამერჩია და შევჩერდი უკრაინაზე. დღეს სამივე ქვეყნის დედაქალაქებში ოფისები მაქვს და საკმაოდ ხშირად ვარ ხოლმე იქ.

- ამ სამი ქვეყნისგან შედგება თქვენი ბიზნეს გეოგრაფია?

- ძირითადად. თუმცა ლუქსემბურგშიც მაქვს გარკვეული პარტნიორული ურთიერთობა და ამერიკის შეერთებულ შტატებშიც. ძირითადად, ვაშინგტონში. მაგრამ იქ მცირე ბიზნესია. თუმცა, დაწყებული დაფუძნებიდან, დამთავრებული წარმატების და მერე მისი დივიდენდების თუ შემოსავლიანობის ხიბლით, ეს ციკლი გავლილია. ამერიკის გამოცდილება დიდი გამოცდილებაა.

- როგორ ახერხებთ დროის გადანაწილებას. გაქვთ რაღაცა თქვენეული ფორმულა, რომ არცერთ ქვეყანაში, არცერთ კომპანიას არ მოაკლოთ დრო და იმდენი დაუთმოთ, რამდენიც მისი განვითარებისთვის არის საჭირო?

- ეს მარტივი ფორმულაა. ისევ სპორტული ფილოსოფიიდან გამოდის. ეს არის სპორტული დისციპლინა, შენ როცა ხარ სპორტსმენი, გიწევს აქტიურ დისციპლინაში მოწესრიგება. გუნდის კაპიტანიც ვიყავი დაახლოებით 10 წელი და ამიტომ მიწევდა არაორგანიზებული პატარა ბიჭების მართვა. ასე რომ, ეს იქიდან მოდის. ანუ ეს არის დისციპლინა. 21-ე საუკუნე ძალიან განებივრებულია ტექნოლოგიებით. ამიტომ პრობლემა არ არის სად იცხოვრებ, ფაქტობრივად, შეგიძლია რამდენიმე ვიზიტით და დისტანციური კომუნიკაციით ეს საკითხები მოაგვარო. სულ არ არის საჭირო, მაინცდამაინც, იქ იჯდე. ეს ორი ძირითადი ფაქტორია: დისციპლინა და კომუნიკაცია.

- ეს შეკითხვა არაერთ ფორმატში გაჟღერებულა, მაგრამ თქვენც მინდა გკითხოთ: ბოლო პერიოდში ხშირად ვამაყობთ იმით, რომ საქართველო ბიზნესის კეთების თვალსაზრისით მოწინავე ქვეყნების გვერდით მოხვდა. რეალურად რა ვითარებაა, რამდენად ემთხვევა არსებული რეალობა იმას, რასაც რეიტინგები გვიჩვენებს?

- პირველ რიგში, უნდა განვსაზღვროთ, რას ნიშნავს ქვეყნის რეიტინგი. ყველაფერი შედარებითია. ჩვენი რეგიონის სხვა ქვეყნებთან შედარებით, საქართველოში მართლაც მარტივია ბიზნესის დაწყება. შეიძლება, კეთებაც კი. მეორე ნაწილზე რომ გადავიდეთ - რა არის ბიზნესი? თქვენ ვერ მომიძებნით ნეიტრალურ ინვესტორს, რომლისთვისაც საქართველო რაიმეთი საინტერესო იქნება. საქართველოს ძალიან ცუდი ადგილმდებარეობა აქვს. ამის კარგად გამოყენება შესაძლებელია, მაგრამ ძალიან დიდი შრომაა საჭირო. ვერ ვიტყვი, რომ არ ვშრომობთ, უფრო ეფექტური უნდა იყოს შრომა. მეორე, ბოლოს წავიკითხე, რომ სამი მილიონ 700 ვყოფილვართ, 3 700 000 ადამიანი ჩინეთში ერთ ღამეს იბადება. ამიტომ, როცა ნეიტრალური ადამიანი ვარ, უცხოელი, რატომ უნდა ვიწვალო ქვეყანაში, სადაც ასე ცოტა ხალხია. მე კბილის ჩხირს გავაკეთებ თუ ზონრებს, მნიშვნელობა არ აქვს. მესამე:მშპ - ერთ ადამიანზე, ანუ რასაც ჩვენ ვქმნით ყველა ერთად, არის სასაცილო. მსყიდველობითი უნარი ძალიან დაბალი გვაქვს. ამ პარამეტრებიდან გამომდინარე, სტატისტიკასაც რომ გადავხედოთ - წინა პრეზიდენტი ძებნაშია, იმის წინა პრეზიდენტზე რამდენიმე ტერორისტული თავადასხმა განხორციელდა, პირველი პრეზიდენტი მოკლეს თუ მოკვდა. ეს არის ცივი სტატისტიკა. ინვესტორს ეს წინ უდევს. ფული ლიკვიდურია, მას გინდა კამბოჯაში ჩადებ, გინდა მალავიში და გინდა ჩეხეთში - ფული გაქვს და იღებ გადაწყვეტილებას. სტატისტიკებს რომ უყურებ, ამ სტატისტიკებით საქართველო არის ერთ-ერთი არასაინტერესო ბიზნეს გარემოს მქონე ქვეყანა. ძალიან ძნელია, დაარქვა ამას ბიზნესი. როგორ ხდება ჩვენთან ბიზნესი - ეს არის ტიტანური შრომის და გამართლებით ნაცნობობის ნაზავი. არის რაღაც გეოგრაფია, რელიგია, ისტორიული კონტექტსები, რომლითაც შეიძლება ამის შეკვრა. ოღონდ, ერთხელ უნდა მოვიდეს პოლიტიკოსი და უთხრას ხალხს ის, რაც ჩერჩილმა უთხრა 1940 წელს, როცა აირჩიეს: მე თქვენ გპირდებით შრომას, ოფლს, სისხლს და ცრემლებს. როცა ეუბნები, რომ კარტოფილს მოგცემ, ნავთობს მოგცემ, უფასოდ მოგიხნავ, ეს მართლა ტყუილია. მოუხნავ, მაგრამ შედეგი არ ექნება. უნდა უთხრა - მე შენ გპირდები, რომ 24 საათში უნდა იმუშაო 20 საათი, შენთან ერთად ვიშრომებ, არ დაგზარდები. 20 საათი იმიტომ უნდა ვიშრომოთ, რომ შვეიცარიას კიდევ 500 წელი ვერ დავეწევით, ორჯერ მეტს და სამჯერ უფრო ეფექტურად თუ არ ვიშრომებთ. ამას სჭირდება თავდაუზოგავი შრომა. ჩვენი მოსახლეობის მოლოდინია, რომ ვიღაცა რაღაცას მოიტანს. იმიტომ კი არა, რომ არ უნდა, მაგრამ რატომ უნდა მოგიტანოს?

- ჩერჩილი ახსენეთ და სხვათა შორის, რეიგანის სიტყვები გამახსენდა, რომ ყველაზე ცუდი მთავრობა არის ის, რომელიც ხალხს ჰპირდება დახმარებას, მაგრამ მოსახლეობა იღებს დაპირებებს.

- ეს არის ადამიანის პრობლემა. შენ არ უნდა გჯეროდეს. ამერიკელებს აქვთ გამოთქმა - ”იმდენად კარგია, ტყუილი უნდა იყოსო” . არ არსებობს ასეთი საჩუქრები. უნდა ვისწავლოთ, რამდენი წელია უკვე დამოუკიდებლად ვცხოვრობთ, ჩვენმა თაობამ გამოიარა უკვე საკმაოდ ბევრი და ჩვენ უკვე სწორი გადაწყვეტილების მიმღები ამომრჩეველი უნდა ვიყოთ. ამიტომ ეს არ არის ცალმხრივი პრობლემა. ნუ დავაბრალებთ პოლიტიკოსებს. მე თუ ამომრჩეველი ვარ, ეს არის ჩემი პრობლემა - თავს ვიტყუებ.

- თქვენ თქვით, რომ საქართველოში უძრავი ქონების ბაზარზე არარეალისტური ფასები. საინტერესო იქნება აქაური ფასების შედარება სხვა ქვეყნის ფასებთან.

- უძრავი ქონების ბაზარი ძალიან დიდი ბაზარია, გამომდინარე იქიდან, რომ მას სხვადსხვანაირი კლასიფიკაცია აქვს. საქართველოში უძრავ ქონებაზე ფასები მეტ-ნაკლებად რეალისტურია. უბრალოდ, ბაზარი არ არის ელასტიური. რაც ნიშნავს იმას, რომ ეს არ არის ღია ბაზარი. ამერიკაში ან ევროპაში წახვალ და მიადგები დავუშვათ, ”რედისონს”, ”მარიოტს” ან ”ჰილტონს”. შესთავაზებ ფასს და იყიდი. ყველაფერს თავისი ფასი აქვს იმიტომ, რომ ეს არის აქტივების მართვა. ამ აქტივს თავისი შემოსავლიანობა და თავისი რისკიანობა აქვს. ეს უბრალოდ, იყიდება. ჩვენი ბაზარი არ არის ელასტიური, არ არის ღია. თუმცა ბიზნესის კეთების თვალსაზრისით, კონკურენცია ძალიან მაღალია. მაგრამ არათანმიმდევრულია განვითარება. მე თბილისი არ მომწონს.

- რატომ?

- ჯერ ერთი, იმხელა საცობებია, არ ღირს მილიონიან ქალაქში ამხელა საცობებში დგომა. როცა მოსკოვში დგახარ საცობში იცი, რომ 15-მილიონიან ქალაქში დგახარ და რაღაც მოლოდინი გაქვს. თბილისში არაფერი მოლოდინი არ გაქვს. მეორე არის ის, რომ ეკოლოგია არ ვარგა ქალაქში. მესამე იმიტომ, რომ ოჯახისთვის კომფორტული აღარ არის. ბაღი, სკოლა, პარკინგი, მეზობლები, ნაცრისფერი კორპუსები. ძველ თბილისს არ ვგულისხმობ. თბილისმა დაკარგა თავისი სახე არქიტექტურის თვალსაზრისით. მაგალითად, ოსლომ გამოაცხადა, რომ 2020 წლისთვის ქალაქის ცენტრში მანქანა აღარ ივლის. ოლიგარქი ხარ, პრეზიდენტი ხარ თუ მეეზოვე, საზოგადოებრივი ტრანსპორტით ისარგებლე. აუცილებელი არ არის, ”პორშეთი” იარო, ან ”ლამბორგინით”.

- თუმცა თქვენ აშენებთ თბილისში....

- მე ბიზნესმენი ვარ. ამიტომ, სადაც შესაძლებლობას ვხედავ, იმ თამაშის წესებით და იმ ესთეტიკით ვაშენებ. ვთვლი, რომ ჯერ კიდევ არის გარკვეული შესაძლებლობები და შედარებით მარტივია, ვიდრე მეზობელ კიევში ან ბაქოში.

იხილეთ  გადაცემა სრულად