უბნის მაღაზიებს გადარჩენის პრობლემა უდგათ

ბოლო 10 წლის განმავლობაში საცალო ვაჭრობის ბაზარზე ბევრი რამ შეიცვალა. მომხმარებელი უფრო მომთხოვნი გახდა, სხვადასხვა კომპანია კი კლიენტებს უფრო და უფრო მრავალფეროვან მომსახურებას სთავაზობს. უბნის პატარა მაღაზიებს სუპერმარკეტები ანაცვლებენ, სუპერმარკეტებს კი კონკურენციას ჰიპერმარკეტები უწევენ. დატვირთული სამუშაო დღეების ფონზე, მომხმარებლისთვის უფრო მოსახერხებელი გახდა, კვირაში ან თვეში ერთხელ, ჰიპერმარკეტში მისვლა და სასურველი პროდუქციის ერთბაშად, დიდი მარაგის, ნაკლებ ფასად შეძენა. სუპერმარკეტები კლიენტებს პროდუქციის მრავალფეროვან ასორტიმენტსა და სხვადასხვა ფასდაკლებას სთავაზობენ, უბნის მაღაზიები კი მომხმარებლის შენარჩუნებას კვლავ ნისიების გაცემით ცდილობენ.

სურსათის მაღაზიის მფლობელი ლეილა ხარებავა ამბობს, რომ სუპერმაკეტების ფონზე მუშაობა ძალიან რთულია. ”უბანზე ვმუშაობთ და თავი ნისიით გაგვაქვს. ნისია რომ არ იყოს, დავიკეტებოდით. ძირითადად ქსელური მარკეტინგი მუშაობს კარგად, რადგან მათ ფასდაკლებები აქვთ. თუმცა თუ მათ ერთ პროდუქტზე აქვთ ფასდაკლება, მეორე პროდუქტზე ოთხმაგი ფასი უდევთ. მომხმარებელი, რომელიც ფასდაკლებას ხედავს, რა თქმა უნდა, სუპერმარკეტში არჩევს შესვლას. საცხოვრებელი კორპუსების ქვემოთ სამ-სამი სურსათის მაღაზიაა გახსნილი და ასეთი კონკურენციის ფონზე ვერცერთი ვეღარ მუშაობს. დიდი ალბათობით ძალიან მალე ჩემი მაღაზიის დახურვა მომიწევს“, - ამბობს ლეილა ხარებავა.

უბნის ერთ-ერთი მაღაზიის გამყიდველი სუპერმარკეტების საფასო პოლიტიკაზე საუბრობს და გვეუბნება, რომ ქსელური მარკეტები პატარა მაღაზიებს პრობლემებს უქმნიან: ”სუპერმარკეტები 5 პროდუქტზე დააკლებენ ფასს, ამით იზიდავენ კლიენტებს, ჩვენ დანარჩენ პროდუქტებზე უფრო დაბალი ფასი გვაქვს, მაგრამ მომხმარებელი მაინც იმ სუპერმარკეტში შედის, ამიტომ გვიწევს პროდუქციის შემცირება. როცა არ იყიდება, სხვა გზა არ გვაქვს. კლიენტის შესანარჩუნებლად ვცდილობთ კარგად გავუწიოთ მომსახურება და მოწესრიგებული გარემო დავახვედროთ.”

ცისანა ფილაურს 20 წელზე მეტია სურსათის მაღაზია აქვს, თუმცა ამბობს, რომ ბოლო დროს გაყიდვები ძალიან შემცირებულია. მაღაზიის ფლობელი იმ პოლიტიკაზე საუბრობს, რომელიც პატარა სასურსათო მაღაზიების დახურვისკენაა მიმართული. ”ჯარიმები გვახრჩობს! მეც ადამიანი ვარ, რაღაც შემეშლება! ისედაც ცოტა კლიენტია, ერთი რომ მოდის და მას მეორე მოყვება, ვცდილობ პირველს მალე მოვემსახურო, რომ ის მეორე არ გამექცეს, ამასობაში მეც რაღაც მეშლება. ყველა სახლში მაღაზიაა გახსნილი, ქუჩაში კი ხალხი არ დადის, ვაჭრობა არ არის. ნისიებით ვცდილობ კლიენტების შენარჩუნებას, მაგრამ ის ნისიაც ნახევარზე მეტს უკან არ მოაქვს. დისტრიბუტორებს ხელებში უნდა უყურო, რომ ცუდი პროდუქცია არ დაგიტოვონ, საქონლის გამოცვლასაც აგვიანებენ, იმიტომ რომ ესენიც ჩვენს დაჩაგვრას ცდილობენ. მაგალითად, ქსელურ მარკეტებს თუ გარკვეულ პროდუქციას 1,25 ლარად აძლევენ, ჩემთან 1,50 ლარად შემოაქვთ იმ მიზეზით, რომ სუპერმარკეტები მათგან პროდუქციას უფრო დიდი რაოდენობით ყიდულობენ. ასეთ პირობებში მე რა ვქნა, როგორ გავყიდო ნაკლებ ფასად? მომხმარებელი რომ შემოვა, მინდა გავუღიმო, კარგად მოვემსახურო, მაგრამ მეც აღარ მაქვს განწყობა, დილიდანვე დაძაბული ვარ და ველოდები ინსპექტორებს, ამიტომ ვეღარ ვახერხებ კლიენტის განწყობაზე ზრუნვას. ყველაფერი იმისთვის კეთდება, რომ ეს პატარა მაღაზიები დაიხუროს.” - ამბობს ცისანა ფილაური.

ერთ-ერთი სურსათის მაღაზიის კონსულტანტი იმ შეთავაზებაზე საუბრობს, რომლის საშუალებითაც მუდმივ კლიენტებს ინარჩუნებენ: „ხალხს ძალიან უჭირს, ნისიებით ვუწყობთ ხელს და ჩვენც ნელ-ნელა გაგვაქვს თავი. გარკვეული პროდუქტების შემცირება მოგვიხდა, მაგრამ თამბაქოს პროდუქცია მაინც კარგად იყიდება. ვცდილობთ ფასების თვალსაზრისითაც გავითვალისწინოთ მომხმარებლის აზრი. როცა გვეუბნებიან: იმ მაღაზიაში ამ პროდუქციას უფრო იაფად ყიდიანო, ჩვენც ვცდილობთ დავაკლოთ და შევინარჩუნოთ კლიენტი. ერთი პატარა სოფლის მაღაზიასავით ვართ, ყველა შინაური მოდის, ბარათით გადახდას არავინ ითხოვს. ვხუმრობთ კიდეც, რომ „ჰუმანიტარული მაღაზია“ ვართ, რადგან ყველა ნისიად ყიდულობს პროდუქციას და მაშინ იხდიან ვალს, როცა ამის შესაძლებლობა აქვთ. ამიტომაც ვფიქრობთ, რომ მანამ, სანამ ხალხის მატერიალური მდგომარეობა არ გამოსწორდება, ჩვენი მაღაზიის საჭიროება იქნება“.

მომხმარებელი, რომელსაც რითეილის ბაზარი არჩევანის საშუალებას აძლევს, სიტუაციის მიხედვით იქცევა. ჩვენ მიერ გამოკითხული მოსახლების უმეტესობა სუპერმარკეტებსა და ჰიპერმარკეტებს ანიჭებს უპირატესობას, უბნის სურსათის მაღაზიებს კი ეჭვის თვალით უყურებენ. ჩვენ მიერ გამოკითხული ადამიანების უმეტესობა ფიქრობს, რომ სუპერმარკეტებისა და ჰიპერმარკეტების უპირატესობა იმაშია, რომ იქ წარმოდგენილი პროდუქციის შენახვისთვის შესაბამისი პირობებია დაცული.

თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ანალიზისა და პროგნოზირების ცენტრის დამფუძნებელი, ეკონომისტი ოთარ ანგურიძე საცალო ვაჭრობის ბაზრის ტენდენციებზე საუბრობს და უბნის მაღაზიების გადარჩენის გზად, მათ გაერთიანებას ასახელებს: ”სუპერმარკეტების ქსელები „ყლაპავენ“ პატარა მაღაზიებს, მაგრამ ეს ხდება ძირითადად ისეთ უბნებში, სადაც მატერიალურად შედარებით უზრუნველყოფილი მოსახლეობაა, ან მჭიდროდ დასახლებულია საცხოვრებელი უბანი. თუ ვნახავთ ისეთ უბნებს, სადაც ნაკლებად შეძლებული მოსახლეობა ცხოვრობს ან არ არის მჭიდროდ დასახლებული, იქ მსხვილი მარკეტები თითქმის არ გვხდება. ასეთ დასახლებებში მნიშვნელოვანია ლოკალური ბაზრების განვითარება, სადაც წვრილ მეწარმეებს შესაძლებლობა ექნებათ პროდუქცია გამოიტანონ და გაყიდონ. ის, რომ დიდი ქსელები გადიან გარეუბნებში, ეს გარდაუვალი პროცესია და ხელოვნურად ამის შემცირება წარმოუდგენელია. ტენდენცია ასეთია, შემოდიან ევროპული ბრენდები და კონკურენცია ძალიან დიდია, ფასები უფრო და უფრო იწევს და ეს სტატისტიკურ მონაცემებშიც კი აისახება. კონკურენცია მომხმარებლების მოზიდვისთვის დიდია, როგორც ფასდაკლებებით, ასევე დაგროვებითი ბარათების გამოყენებით. ზოგს ეს სტიმული აქვს, რომ კონკრეტულად ერთ ქსელში შევიდეს და იყიდოს ის, რასაც წვრილი სეგმენტი ვერ სთავაზობს. უბნის მაღაზიებს კი ამ რაოდენობის და სახეობის პროდუქციის შეძენა არ უღირთ, რადგან ხარჯი ეზრდებათ.

უბნის მაღაზიებში ხშირ შემთხვაში სანიტარულ-ჰიგიენური პრობლემები გვხვდება. ერთი მხრივ ჩვენს ხელისუფლებას აქვს ვალდებულება, რომ აღადგინოს სურსათის კონტროლი და ამ კუთხით მუშაობა გაამკაცროს, მეორე მხრივ, როდესაც კონკურენცია იზრდება, წვრილმა სეგმენტმაც უნდა მოახერხოს გადაწყობა იქითკენ, საითკენაც ბაზარი კარნახობს. თუ კონკრეტული ლოკაციის ადგილებში არსებული პატარა მაღაზიები გაერთიანდებიან, მათ თავისუფლად შეუძლიათ საკმაოდ სოლიდური კონკურეცია გაუწიონ იგივე მსხვილ ქსელებს. მე ვფიქრობ, რომ ძალიან მნიშვნელოვანი იქნება თუ ეს წვრილი მაღაზიები გაერთიანებიან, გადააწყობენ თავის ბიზნესგეგმებსა და იდეებს, მოახდენენ თანხების აკუმულირებასა და ერთობლივი სეგმენტით დაიწყებენ კონკურენციაში თავისუფლად შესვლას. ეს სავსებით შესაძლებელია მოწესრიგებული ბუღალტერიით, სურსათის კონტროლით, ჰიგიენის დაცვითა და ა.შ.

წვრილი მარკეტები აუცილებლად უნდა გააქტიურდნენ კონკურენციის თვალსაზრისით, რადგან ახლო მომავალში ამ ბაზარზე ახალი მოთამაშეების შემოსვლა იგეგმება. მაქვს ინფორმაცია, რომლის თანახმადაც რითეილის ბაზარზე შემოსვლით სხვა ევროპული ბრენდებიც არიან დაინტერესებული“, - ამბობს ეკონომისტი ოთარ ანგურიძე.

თბილისის უძრავი ქონების ბაზრის მიმოხილვის მიხედვით, რომელიც 2015 წელს Colliers International Georgia-მ საქართველოში ჩაატარა თბილისში კომერციული ფართის საერთო ოდენობა 952,983 მ2-ია. ფართის ყველაზე დიდი წილი (40%) ბაზრობებსა და ღია ბაზრებს უჭირავს. თანამედროვე სავაჭრო ცენტრებს კი ქალაქის კომერციული უძრავი ქონების ჯამური მიწოდების 24% უკავიათ. როგორც კვლევაშია ნათქვამი,  ბაზარი ახალი და თანამედროვე სავაჭრო ცენტრების გახსნის ხარჯზე ზრდას განაგრძობს და შესაბამისად, ბაზრობების მიერ დაკავებული ფართის წილი მთლიან მიწოდებაში ყოველწლიურად იკლებს.

Colliers International Georgia-ს კვლევის მიხედვით, ჰიპერ/სუპერმარკეტებს სავაჭრო ცენტრებში დამქირავებელთა საერთო მოთხოვნის 25%, ხოლო ძირითად სავაჭრო ქუჩებში 11% უჭირავს: ”აღნიშნული კატეგორიის მთავარ წარმომადგენლებს შორის გვხვდებიან როგორც საერთაშორისო და რეგიონული ბრენდები („კარფური“, „სპარი“ და „ფურშეტი“), ისე ადგილობრივი სუპერმარკეტები („გუდვილი“, „სმარტი“ და „ფრესკო“). ასევე აღსანიშნავია შედარებით მცირე ზომის სასურსათო მაღაზიები, როგორებიცაა: „ორი ნაბიჯი“, „ნიკორა“ და „ნუგეში“, რომლებიც ბოლო ორი წელია სწრაფი ტემპით იზრდებიან. აღნიშნულ კატეგორიაში 2015 წელს ყველაზე მეტად „კარფური“ (10,105 მ2 „ისთ ფოინთში“) და „ფურშეტი“ (2,288 მ2 „გლდანი მოლში“ და 1,630 მ2 „გლდანი პლაზაში“) გაფართოვდა.” - ნათქვამია Colliers International Georgia-ს მიერ გამოქვეყნებულ თბილისის უძრავი ქონების ბაზრის მიმოხილვაში.

კვლევის მიხედვით მომდევნო ორი წლის გამავლობაში თბილისში „ჰუალინგ მოლი“, „გლდანი ცენტრალი“ და „გალერია თბილისი“ გაიხსნება, რაც ქალაქის კომერციული უძრავი ქონების ჯამურ გასაქირავებელ ფართს 68%-ით, 387,885 მ2-მდე გაზრდის. კვლევის თანახმად ქალაქის მასშტაბით გამოცხადებულია რამდენიმე სავაჭრო ცენტრის მშენებლობა. Colliers International Georgia-ს ინფორმაციით, სავაჭრო ცენტრების გახსნის ზუსტი თარიღები ჯერჯერობით უცნობია, თუმცა სავარაუდოა, რომ ისინი დედაქალაქს მომდევნო 3-4 წელში შეემატება: ”დაანონსებული სამომავლო პროექტები მიუთითებს, რომ თბილისის თანამედროვე სავაჭრო ცენტრების ჯამური ფართი მომდევნო ოთხი წლის განმავლობაში თითქმის გაორმაგდება. აღნიშნული ცვლილების შედეგად თბილისი თანამედროვე სავაჭრო ცენტრების ფართის განაწილებით ყოველ ათას სულ მოსახლეზე აღმოსავლეთ ევროპის ქალაქებიდან სოფიას გადაასწრებს. მიუხედავად ამისა, საქართველოს დედაქალაქი აღმოსავლეთ ევროპის სხვა ქალაქებთან შედარებით, მაინც დაბალ მაჩვენებელს შეინარჩუნებს.” - ნათქვამია Colliers International Georgia-ს მიერ გამოქვეყნებულ თბილისის უძრავი ქონების ბაზრის მიმოხილვაში.

თათია ახვლედიანი