გია ხუხაშვილი - ჩვენ დავკარგეთ საშუალო ფენა - ქვეყნის სტაბილურობის მთავარი გარანტი

საშინაო და საგარეო პოლიტიკის აქტუალურ თემებზე ”ინტერპრესნიუსი” დამოუკიდებელ ექსპერტს, გია ხუხაშვილს ესაუბრა.

- ბატონო გია, როგორ შეაფასებდით ახალი წლის პირველივე დღეებიდან მიმდინარე პოლიტიკური პროცესების დინამიკას? ეს არ ეხება მხოლოდ უგულავას ციხიდან გათავისუფლებას და ”ნაციონალებში” პოლიტიკურ განქორწინებას და ”ევროპული საქართველოს” შექმნას.

- სამწუხაროდ, კარგს ვერაფერს ვიტყვი. მთავარი ახალი ამბავი მაინც არ გახლავთ თუნდაც უგულავას გათავისუფლება და ”ნაციონალებში” განვითარებული პროცესები. ჩვენი მთავარი პრობლემები სოციალურ-ეკონომიკურ ვითარებაშია. შეიძლება ითქვას, რომ ამ მხრივ ვითარება საკმაოდ მძიმეა.

ჩვენ მივიღეთ რეალობა, როდესაც შარშან წლის მეორე ნახევარში ფაქტობრივად დავკარგეთ საშუალო ფენა. ანუ, ადამიანები, რომლებიც იყვნენ საშუალო რანგის მოხელეები, კერძო სექტორში დაკავებული ადამიანები, ხელფასით 1000 ლარიდან 3000 ლარამდე, მათმა უმრავლესობამ თავის დროზე აიღო სესხი და ლარის გაუფასურებამ საკმაოდ რთულ მდგომარეობაში ჩააგდო ისინი. თუ მანამდე მათი ხელფასის 30-40% სჭირდებოდა კრედიტის დაფარვას, ლარის გაუფასურების გამო ახლა მათი ხელფასის ლომის წილი კრედიტის დაფარვას ხმარდება და მათ არ რჩებათ საარსებო წყარო.

პრაქტიკულად, საშუალო ფენამ გადაინაცვლა ღარიბთა სეგმენტში. ეს სისტემურად პრობლემატური თემაა იმ მარტივი მიზეზის გამო, რომ საშუალო ფენა, შეიძლება ითქვას, გახლავთ ქვეყნის სტაბილურობის მთავარი გარანტი.

საშუალო სტატისკური ქართველი ფაქტობრივად გაკოტრებულია, ხარჯები აჭარბებს შემოსავლებს, თებერვალ-მარტში სოციალური რისკები მაქსიმალურად გაშიშვლდება

ამან გაიზარდა კორუფციული რისკები. კორუფციასთან ბრძოლა ხდება ორი სტიმულის ფორმირებით. ერთია მატერიალური სტიმული, მეტ-ნაკლებად ნორმალური ხელფასი და ბიოლოგიური სტიმული. ბიოლოგიურში ვგულისხმობ სამსახურის დაკარგვის შიშსა და კარიერული წინსვლის სტიმულს.

სამწუხაროდ, დღევანდელ ხელისუფლებას ბიოლოგიური სტიმული ბევრად უფრო სუსტი აქვს, ვიდრე წინა ხელისუფლებას ჰქონდა. შიში ჯერ კიდევ არსებობს, მაგრამ ახლა ბევრად ნაკლებია, ვიდრე წინა ხელისუფლების პირობებში. ჩვენ ვხედავთ, რომ ხელისუფლებას წამყვან პოზიციებზე სულ ახალი ადამიანები მოჰყავს და ხელისუფლების შიგნით სახელმწიფოებრივი ელიტა არ ფორმირდება და არც ზრდის პოტენციალი არის. ასეთ ვითარებაში, ის, რაც კორუფციის პრევენციის ინსტრუმენტია, საგრძნობლად მორყეულია, რაც ფაქტობრივად ქმნის ძალიან სერიოზულ კორუფციულ რისკებს.

ასე რომ, ჩვენ წლევანდელ წელში შევედით გაზრდილი სოციალური რისკებით. საშუალო სტატისტიკური ქართველი ფაქტობრივად, გაკოტრებულია. მისი ხარჯები აჭარბებს მის შემოსავლებს, ახლა ეს ნათლად არ ჩანს - ასეა იმიტომ რომ, იანვარი იყო ინდაურისა და გოჭის ჭამის პერიოდი და ჩვენ ბოლო მარაგებს ვანადგურებდით. თებერვალ-მარტში სოციალური რისკები მაქსიმალურად გაშიშვლდება, რაც ძალიან სამწუხაროა.

- ხელისუფლება ”გალარების პროგრამას” ახორციელებს. ვისაც კრედიტები დოლარში ჰქონდა აღებული გარკვეული შეღავათები დაუწესა. რამდენად ეფექტური აღმოჩნდება ამ თვალსაზრისით ხელისუფლების მიერ გადადგმული ნაბიჯები?

- არ მინდა ვთქვა, რომ ეს ნაბიჯები საერთოდ არაფერს ნიშნავს, ასე ნამდვილად არაა. ”გალარების პროგრამა” საკმაოდ მცირე სეგმენტს შეეხო. ვისაც სესხები დოლარში ჰქონდათ აღებული, მათი პრობლემები კი არ გადაწყდა, არამედ მათი პრობლემები დაფიქსირდა და გარკვეული მექანიზმები შეიქმნა, რომ მომავალში მათი მდგომარეობა კიდევ უფრო არ დამძიმდეს.

როდესაც ინიციატივა გახმოვანდა, მაშინ კურსი იყო 2,50 იყო, – 20- თეთრით გალარება საბოლოო ჯამში დღევანდელი კურსით იგივე ნიშნულზე დაჯდა, ანუ ფაქტობრივად, პრობლემა ვერ გადაწყდა, მაგრამ შეიქმნა გარკვეული მექანიზმი, რომ ბენეფიციარების მდგომარეობა კიდევ უფრო არ დამძიმდეს. თუმცა, ამის გარანტიებიც არ არსებობს.

პროექტი შეეხო მხოლოდ მათ, ვისაც სესხი იპოთეკით ჰქონდათ აღებული. ამ დროს ძალიან ბევრი სხვადასხვა სეგმენტია, რომლებსაც ასევე აქვს სესხების პრობლემა და ამ მექანიზმებით მათი პრობლემა არ წყდება.

რაც შეხეება იმას, ხელისუფლების ამ მეთოდით შესაძლებელია თუ არა პრობლემების გადაწყვეტა - მე ასე არა მგონია. იმიტომ, რომ ჩვენ იმდენად სერიოზული გამოწვევების წინაშე ვდგავართ, ამგვარ პრობლემასთან ასეთი მეთოდებით ბრძოლა იგივეა, რომ დათვზე სანადიროდ შურდულით წახვიდე. ასე იქცევა ხელისუფლება. მისი პოლიტიკა არა მარტო ეკლექტურია, საერთოდ გაუგებარია, ვინაიდან არ ჩანს, რა გათვლებს ეფუძნება ”გალარების პროგრამა”.

”გალარების პროგრამის” დაწყების ერთ-ერთი მიზეზი იყო ის, რომ შეეჩერებინათ ლარის ვარდნა. ჩვენი სამომხმარებლო კალათა ძირითადად იმპორტირებული პროდუქტით ფორმირდება. ხელისუფლებამ დაინახა, რომ ლარის ვარდნა ვერ შეაჩერა, ბირჟაზე მაინც დეფიციტი და დისბალანსია მოთხოვნა-მიწოდებას შორის, ბალანსი ვერ ამოივსო და ამის შემდეგ გადადგეს შემდეგი ნაბიჯი - ეროვნული ბანკის სესხის განაკვეთი გაზარდეს - მათ დამატებითი მექანიზმების ჩართვა დასჭირდათ.

განაკვეთის გაზრდა ნიშნავს იმას, რომ ეკონომიკა კიდევ უფრო შეიკუმშება. გასაგებია, რომ ჩვენ გვჭირდება სოციალური პრობლემების გადაწყვეტა, მაგრამ ახლა ყველაზე მეტად ეკონომიკის განვითარების სტიმულირება გვჭირდება.

ხელისუფლება რაღაც ნაბიჯს დგამს, მერე ხვდება, რომ ეს ნაბიჯები სხვა სეგმენტზე პრობლემებს ქმნის. მერე კი არსებული ხვრელის ამოვსებას ცდილობს. იქმნება შთაბეჭდილება, რომ მთავრობა ზის ნავში, რომელსაც ძალიან ბევრი ხვრელი აქვს და იგი ამ ხვრელების თითებით დაგმანვას ცდილობს. ხელისუფლებას არ აქვს ნავის გარემონტების კონცეპტუალური გეგმა, მაგრამ ნავის გადარჩენას მაინც ცდილობს.

- საკონსტიტუციო კომისია მუშაობას შეუდგა. ფაქტია, რომ აქაც ხელისუფლება საკმაოდ ფორსირებულად მოქმედებს. მართალია, სამუშაო ჯგუფებში მაგრამ მაინც უკვე აქტიურად განიხილება პროპორციულ სისტემაზე გადასვლასთან დაკავშირებული და ასევე ორპალატიანი პარლამენტის შემოღების საკითხები. თქვენ როგორ შეაფასებდით საკონსტიტუციო კომისიის მუშაობის სტარტს?

- მე არ მინდა წინასწარ არც ზედმეტად ოპტიმისტი ვიყო და არც ზედმეტად პესიმისტი. თუმცა, როგორც ვაკვირდები პროცესს, მრჩება შთაბეჭდილება, რომ ხელისუფლება საკონსტიტუციო კომისიის მუშაობას უყურებს უფრო როგორც რაღაც ფასადურ წარმონაქმნს, რომელმაც უნდა მისცეს საშუალება, შეფუთოს და იმავდროულად კონსტიტუციასთან დაკავშირებით დაიცვას თავისი სადიპლომო ნაშრომი.

ყოველ შემთხვევაში, ჯერჯერობით, არ მრჩება შთაბეჭდილება, რომ საკონსტიტუციო კომისიაში არის ფართო მსჯელობა, ფართო დისკუსია. უფრო მრჩება შთაბეჭდილება, რომ ვიღაც საკონსტიტუციო კომისიას იყენებს ხელისუფლებაში დაგეგმილი საკონსტიტუციო ცვლილებების შესაფუთად, შემდეგ კი მაგიდის უჯრიდან ამოაცურებენ კონსტიტუციის ახალი რედაქციის გამზადებულ ვარიანტს. მე არ მინდა ასე მოხდეს, იმიტომ რომ ეს ძალიან სამწუხარო იქნება, ვინაიდან მას შეუძლია გამოიწვიოს სერიოზული გართულებები.

- კონსტიტუციონალისტმა და საკონსტიტუციო კომისიის წევრმა ვახტანგ ძაბირაძემ მმართველ გუნდს კონსტიტუციაში შესული შესწორებების 2020 წლის საპარლამენტო არჩევნებში შემდეგ ამოქმედების ინიციატივით მიმართა. თქვენი აზრით, გაითვალისწინებს თუ არა ”ქართული ოცნება” ბატონი ვახტანგ ძაბირაძის ინიციატივას და თუ არა რატომ?

- პირველ რიგში, რასაც ბატონი ვახტანგი ამბობს, ეს უმრავლესობის ინტერესებშია. სიმართლე გითხრათ, მე ამ ინიციატივას არ ვეთანხმები. იმიტომ რომ, გასაგებია მისი ინიციატივის ლოგიკა, რა ცვლილებებსაც მივიღებთ, კიდევ ერთი ციკლი გავიაროთ და იგი ამის შემდეგ შევიდეს ძალაში. თუმცა, მე არ ვიზიარებ ძალაში შესვლის თარიღს.

ვფიქრობ, ახალი კონსტიტუციის ძალაში 2019 წელს შესვლა იქნებოდა ლოგიკური და ადეკვატური. 2020 წლის საპარლამენტო არჩევნები ძალიან პრინციპული არჩევნებია და იგი უნდა ჩატარდეს ახალი საარჩევნო კოდექსით, რომ ჩვენ უმტკივნეულოდ გადავიდეთ მმართველობის ახალ მოდელზე. ასე რომ მე ამ თარიღს მე ერთი წლით გადმოვწევდი და ახალი კონსტიტუციის ამოქმედების ვადად 2019 წელს ვარჩევდი.

- ევროსასამართლომ უკვე მეორედ დაიწუნა საქართველოს მიერ წარდგენილი კანდიდატები. ოპოზიცია და არასამთავრობო სექტორი იუსტიციის მინისტრ თეა წულუკიანისკენ იშვერს ხელს. ლევან ბერძენიშვილის მტკიცებით, ”წარდგენილი კანდიდატურების დაწუნება კატასტროფა არაა, ქვეყანა არ დაიქცევა, მაგრამ ქვეყანას რომ ევროსასამართლოში ძმაკაცობის, ნეპოტიზმის გამო კაცი არ ეყოლება, ძალიან ცუდია”. თქვენც მიიჩნევთ, რომ დაწუნებული კანდიდატურების წარდგენაში ბრალი მინისტრ წულუკიანს მიუძღვის?

- გავიზიარებ ლევან ბერძენიშვილის პოზიციას იმ სეგმენტში რომ პრობლემა თავისთავად ამ ფაქტში კი არა, იმაშია, თუ რა დამოკიდებულება აქვს წულუკიანს და ხელისუფლებას ამ საკითხის მიმართ. ისინი იმაში კი არ ხედავენ პრობლემას, თუ რა დარღვევებით ჩატარდა მოსამართლეთა შერჩევის პროცესი. ყველას გვახსოვს, რომ ხელისუფლება უხეშად ლობირებდა კანდიდატებს. მათ პრობლემა დაინახეს იმაში, რომ ვიღაცამ მათი საკმაოდ საეჭვო ქმედებების შესახებ ინფორმაცია სტრასბურგს მიაწოდა. ჩემი აზრით, ჩვენი ქვეყნის სისტემური უბედურება უფრო ესაა, ვიდრე კანდიდატების სტრასბურგის მიერ დაწუნება.

ჩემი აზრით, ევა გოცირიძემ დააზიანა დანარჩენი ორი კანდიდატი. მიუხედავად იმისა, რომ ბარამიძე მინისტრის მოადგილეა, არ გამოიყურებოდა ცუდად. უკანასკნელი 2-3 წლის მანძილზე ევა გოცირიძის მოქმედებები მთლიანად კომპრომატებითაა დახუნძლული. დაწყებული ურთმელიძის განაჩენის პოლიტიზირებული დაცვიდან, იმით გაგრძელებული, თუ როგორ აღმოჩნდა ის იუსტიციის საბჭოში და შემდგომ როგორც ხელისუფლების წარმომადგენელი როგორ ლობირებდა იგი მურუსიძეს.

სხვათა შორის, არც ის უნდა დავივიწყოთ, რომ პირველ ეტაპზე გოცირიძე შერჩეულ მოსამართლეთა სიაში არ მოხვედრილა. იგი მეორე ეტაპზე, ფაქტობრივად ძალით შეიტანა ხელისუფლებამ. ეს ყველაფერი ერთი დიდი კომპრომატის ისტორიაა, წულუკიანი კი პრობლემას იმაში ხედავს, რომ ვიღაცამ გოცირიძეზე ინფორმაცია სტრასბურგს მიაწოდა. ეტყობა მას დაავიწყდა, თუ როგორ ფორმირდებოდა ეს კომპრომატები მისი მონაწილეობით.

- პრეზიდენტმა ”კაბელების საქმეზე” დაკავებულები შეიწყალა. უფლებათადამცველთა უმრავლესობა აცხადებს - უკვე შეიძლება იმაზე საუბარი, რომ ხელისუფლებამ საზოგადობას ვერ წარუდგინა დაკავებულთა ბრალეულობის დამადასტურებელი მტკიცებულებები, შესაბამისად, ისინი უდანაშაულოები არიან. ”კაბელების საქმეს” თქვენ როგორ შეაფასებდით? თუ დაკავებულები დამნაშავეები არ იყვნენ, მაშინ რატომ იჯდნენ ამდენ ხანს ციხეში?

- ამ პროცესთან დაკავშირებით ხელისუფლებამ თავიდანვე ფატალური შეცდომები დაუშვა. არ დავეთანხმები პოზიციას, რომ ეს საქმე თავიდანვე პოლიტიზირებული იყო. შესაძლოა, ამ საქმეზე სამართალდამცავებს გასჩენოდათ კითხვები, მაგრამ წინასწარი პატიმრობის იმ ეტაპზე გამოყენება, როდესაც საქმე იყო ძალიან ნედლი, ჩემი აზრით, აბსოლუტურად არასწორი იყო. ამის შემდეგ კი დაიწყო ამ თემის პოლიტიზირების პროცესი.

საბოლოო ჯამში მივიღეთ ასეთი სურათი - სასამართლომ შეცვალა კვალიფიკაცია. ამ ადამიანების დანაშაულის ჩადენის მოტივი არ ჩანდა. უფრო მსუბუქი დანაშაულის კატეგორიაში გადაიყვანა და მივიღეთ ის შედეგი რაც მივიღეთ. თუ სასამართლოთი დასტურდება, რომ დაკავებულებს მძიმე დანაშაული არ ჩაუდენიათ, მაშინ რაღა საჭირო იყო მათი 2 თვით ციხეში დატოვება. ჩვენ, საზოგადოება ამ ადამიანების წინაშე დამნაშავეები ვართ რომ ისინი საკმარისად ვერ დავიცავით.

ჩემი აზრით, პრეზიდენტი საკმაოდ ბრძნულად მოიქცა. არ ჩაერია პროცესში მანამ, სანამ სასამართლომ საბოლოო განაჩენი არ გამოიტანა. მან ბოლომდე პატივი სცა სასამართლოს, დაელოდა სასამართლოს გადაწყვეტილებას და შემდეგ შეიწყალა ისინი. ახლა ბევრი პრეზიდენტს იმის გამო აკრიტიკებს, რომ მან ადრე რატომ არ შეიწყალა ისინი. პრეზიდენტი ”კაბელების საქმეზე” ბრალდებულებს ადრე ვერ შეიწყალებდა. პრეზიდენტს სურს შეაჩვიოს საზოგადოებრივ ინსტიტუტებს სცენ პატივი. სასამართლოს გადაწყვეტილების შემდეგ მის მიერ გამოცემული შეწყალების აქტი სახელმწიფოებრივი თავალსაზრისით აბსოლუტურად სწორი გახლდათ.

- პრეზიდენტმა სასამართლო სისტემის რეფორმის ე.წ. მესამე ტალღასთან დაკავშირებულ პაკეტს ვეტო დაადო. რამდენად გაქვთ იმის განცდა, რომ პარლამენტი პრეზიდენტის შენიშვნებს გაითვალისწინებს?

- ესეც უგუნური საქციელის ისტორიაა. ხელისუფლება საყვედურობს პრეზიდენტს, რომ მის მიერ გაკეთებული შენიშვნები პრინციპში კარგია და გარკვეულ ნაწილს გაითვალისწინებს, მაგრამ იმავდროულად ეუბნება, რომ მას მათთან ადრე ეწარმოებინა კონსულტაციები, სანამ ვეტოს დაადებდა.

პრეზიდენტს პარლამენტში ჰყავს საპარლამენტო მდივანი, თუ პარლამენტს ამ თემებზე პრეზიდენტთან თანამშრომლობის რაიმე სურვილი ჰქონდა, სანამ კანონს მიიღებდნენ საპარლამენტო მდივანთან შეეძლოთ ჰქონოდათ კონსულტაციები.

აღმასრულებელი ხელისუფლება და პარლამენტი ყოველთვის ცდილობს პრეზიდენტის იგნორირებას და როდესაც პრეზიდენტი თავის მხრივ სამართლიან შენიშვნებს წარმოადგენს, ამის შემდეგ შეცდომების აღიარების ნაცვლად იწყებენ პრეზიდენტზე შეტევას. ისინი მას სხვა გზას არ უტოვებენ, გარდა იმისა, ვეტოს მიმართოს.

პრეზიდენტი ”კაბელების საქმეზე” ბრალდებულებს ადრე ვერ შეიწყალებდა. სასამართლოს გადაწყვეტილების შემდეგ მის მიერ გამოცემული შეწყალების აქტი სახელმწიფოებრივი თვალსაზრისით აბსოლუტურად სწორი გახლდათ

- ”თავისუფალი დემოკრატების” აღმასრულებელმა მდივანმა თამარ კეკენაძემ პრეზიდენტს უშიშროების საბჭოს სხდომის მოწვევის ინიციატივით მიმართა. ”თავისუფალი დემოკრატები” იმას აკრიტიკებენ, რომ 2017 წლის ნატოს სამიტის მუშაობაში მონაწილეობას ქართული მხარე არ მიიღებს. თქვენი აზრით, რამდენად მართებულია ნატოს სამიტის მუშაობაში ქართული დელეგაციის მხრიდან მონაწილეობის არმიღება?

- ნატოს ახლა ძალიან სერიოზული პრობლემა აქვს. ტრამპის გაპრეზიდენტების შემდეგ ნატოს ბევრი შიდა პრობლემა გაუჩნდა. ”ღია კარის” პოლიტიკის ტაშფანდური ახლა არ შედის მათ დღის წესრიგში. ეს პროცესი აშკარად დაპაუზებულია. მათ თავად აქვთ გადასაწყვეტი საკითხი თუ საით მიდის ნატო და თავად მათ როგორ შეინარჩუნონ ის ერთიანობა, რომელიც აქამდე ჰქონდათ. ასეთ ვითარებაში იქ საქართველოს ყოფნა-არყოფნა, ჩემი აზრით, აბსოლუტურად უაზრო იქნებოდა. მე ამ თემაზე ატეხილ აჟიოტაჟს, უფრო პოლიტიკური სპეკულაციად შევაფასებდი.

- თებერვლის ბოლოს მიუნხენის კონფერენცია გაიმართება. ჯერ უცნობია მის მუშაობაში მონაწილეობას მიიღებს თუ არა აშშ-ს პრეზიდენტი დონალდ ტრამპი, მაგრამ როგორადაც არ უნდა იყოს, თქვენი აზრით, მასში უნდა მიიღონ თუ არა მონაწილეობა საქართველოს ხელისუფლების წარმომადგენლებმა?

- საერთოდ, ჩვენ ყველა კონფერენციებში უნდა მივიღოთ მონაწილეობა სადაც კი შეგვიძლია მონაწილეობა მივიღოთ. ჩვენ გვაქვს საკმაოდ კონკრეტული პრობლემები, და ნებისმიერი წარმომადგენლობითი ფორუმი უნდა იყოს გამოყენებული იმისათვის, რომ ჩვენი პრობლემები არ მიეცეს დავიწყებას. აღარაფერს ვამბობ გადაწყვეტილებების მიღებაზე. საქართველო უნდა მონაწილეობდეს ყველგან, სადაც შესაძლებელია ჩვენ ტრიბუნა გამოვიყენოთ ჩვენსავე პრობლემებზე სასაუბროდ.

კობა ბენდელიანი

“ინტერპრესნიუსი”