ად­გი­ლი, სა­დაც 34 ათა­სი წლის წინ სა­ფე­იქ­რო წარ­მო­ე­ბა არ­სე­ბობ­და... - რით და­ა­ინ­ტე­რე­სებს ჭი­ა­თუ­რა ტუ­რის­ტებს

ნი­კა კა­პა­ნა­ძე 17 წლი­საა და ბევ­რი თა­ნა­ტო­ლის­გან ძალ­ზე გან­ს­ხ­ვა­ვე­ბუ­ლი.

ის ტუ­რიზ­მი­თაა და­ინ­ტე­რე­სე­ბუ­ლი. ჭი­ა­თუ­რა, გარ­და მან­გა­ნუ­მის უმ­დიდ­რე­სი სა­ბა­დო­სი, კარ­გად ცნო­ბი­ლია კაცხის სვე­ტი­თა და ძუ­ძუ­ანას მღვი­მით. თუმ­ცა, ჭი­ა­თუ­რის მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტ­ში იმ­დე­ნი გა­მორ­ჩე­უ­ლი ბუ­ნებ­რი­ვი და ეთ­ნოგ­რა­ფი­უ­ლი ძეგ­ლი ყო­ფი­ლა, მათ შე­სა­ხებ, მარ­ტო ინ­ტერ­ნე­ტით ინ­ფორ­მა­ცი­ის მო­ძი­ე­ბა არ კმა­რა.

ნი­კას ტუ­რიზ­მით და­ინ­ტე­რე­სე­ბა მკვლე­ვარ გი­ორ­გი დვა­ლაშ­ვი­ლის სა­ხელს უკავ­შირ­დე­ბა, მაგ­რამ სა­ფუძ­ვე­ლი მა­ინც ოჯა­ხუ­რია. მა­მა, ვა­ლე­რი კა­პა­ნა­ძე ჭი­ა­თუ­რა­ში ერთ-ერ­თი ყვე­ლა­ზე გა­მორ­ჩე­უ­ლი ინ­ტე­ლექ­ტუ­ა­ლია და შვი­ლე­ბის გან­ვი­თა­რე­ბას მაქ­სი­მა­ლუ­რად უწყობს ხელს. ნი­კამ იცის, რომ სა­ქარ­თ­ვე­ლო, რო­გორც უმ­დიდ­რე­სი ბუ­ნებ­რი­ვი რე­სურ­სე­ბის მქო­ნე ქვე­ყა­ნა, უხ­სო­ვა­რი დრო­ი­დან მრა­ვალ მოგ­ზა­ურს, ვა­ჭარ­სა თუ დამ­პყ­რო­ბელს იზი­დავ­და და თა­ნა­მედ­რო­ვე ეპო­ქა­ში ქვეყ­ნის ეკო­ნო­მი­კის, მო­სახ­ლე­ო­ბის სო­ცი­ა­ლუ­რი მდგო­მა­რე­ო­ბის გა­უმ­ჯო­ბე­სე­ბის თუ ქვეყ­ნის პო­ლი­ტი­კუ­რი იმი­ჯის გან­მ­ტ­კი­ცე­ბი­სათ­ვის ამ სი­კე­თე­ე­ბის სრუ­ლად გა­მო­ყე­ნე­ბაა სა­ჭი­რო.

ის თვლის, რომ დღეს ის­ტო­რი­ულ, არ­ქი­ტექ­ტუ­რულ და არ­ქე­ო­ლო­გი­ურ ძეგ­ლებ­თან ერ­თად, ტუ­რის­ტულ მარ­შ­რუ­ტებ­ში გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბუ­ლი უნ­და იყოს ბუ­ნე­ბის სა­ოც­რე­ბე­ბი, რაც ბევ­რად მიმ­ზიდ­ველს გახ­დის ჩვენს ქვე­ყა­ნა­ში მოგ­ზა­უ­რო­ბას. ძა­ლი­ან ძნე­ლია, დი­დი ის­ტო­რი­ის მქო­ნე ქვეყ­ნის მო­ქა­ლა­ქე­ე­ბი მხო­ლოდ ეთ­ნოგ­რა­ფი­უ­ლი ძეგ­ლე­ბით მო­ხიბ­ლო.

ნი­კას უკ­ვე ისე­თი ცოდ­ნა აქვს, თა­მა­მად შე­გიძ­ლია მი­ან­დო ტუ­რის­ტუ­ლი ჯგუ­ფის ხელ­მ­ძღ­ვა­ნე­ლო­ბა ჭი­ა­თუ­რის ღირ­ს­შე­სა­ნიშ­ნა­ო­ბის და­სათ­ვა­ლი­ე­რებ­ლად. დახ­ვე­წი­ლი ქარ­თუ­ლის გარ­და, ფლობს სა­კო­მუ­ნი­კა­ციო ინ­გ­ლი­სურ­საც.

ბევრ გე­ოგ­რა­ფი­ულ ობი­ექტს ბუ­ნე­ბის ძეგ­ლის სტა­ტუ­სი არა აქვს, მი­უ­ხე­და­ვად იმი­სა, რომ ყვე­ლა კრი­ტე­რი­უ­მით შე­იძ­ლე­ბა პრო­მე­თეს მღვი­მეს გა­ვუ­ტო­ლოთ მან­და­ე­თის მღვი­მე, არა­ნაკ­ლე­ბია "კო­ტე" "ზეზ­ვა­ზე"...

გა­სუ­ლი წლის ად­რი­ან შე­მოდ­გო­მა­ზე, ნი­კა დიდ ჯგუფ­თან ერ­თად, რა­ჭის ქე­დის­კენ მოწყო­ბილ ხრე­ი­თის ექ­ს­პე­დი­ცი­ა­ში აქ­ტი­უ­რად ჩა­ერ­თო და ქა­ლა­ქი­დან 18 კი­ლო­მეტ­რ­ში ისე­თი სა­ნა­ხა­ო­­ბე­ბი და­ათ­ვა­ლი­ე­რა, რომ დღე­საც შთა­ბეჭ­დი­ლე­ბის ქვე­შაა. მო­ქა­ნა­ვე ლო­დი, მღვი­მე­ე­ბი, მი­წის­ქ­ვე­შა და კარ­ს­ტუ­ლი ტბე­ბი უნი­კა­ლურ ბზის კო­რომ­თან ერ­თად, ერთ დღე­ში შე­იძ­ლე­ბა და­ათ­ვა­ლი­ე­რო. წა­ლენ­ჯი­ხის "სი­ა­მა­ყედ" ცნო­ბილ "ქუ­ა­ქან­ცა­ლი­ას" ჭი­ა­თუ­რუ­ლი "ქვა­ყუნ­ტი­ა" ოდ­ნავ ჩა­მორ­ჩე­ბა წო­ნით. მსოფ­ლი­ო­ში არ­სე­ბუ­ლი თით­ქ­მის ყვე­ლა მო­ქა­ნა­ვე ლო­დი მაგ­მუ­რი წარ­მო­შო­ბი­საა, ხო­ლო "ქვა­ყუნ­ტი­ა" კირ­ქ­ვუ­ლია, რაც მის უნი­კა­ლუ­რო­ბას გან­საზღ­ვ­რავს. ნი­კას მარ­ტო ამ ლოდ­ზე კი არა, სხვა ღირ­ს­შე­სა­ნიშ­ნა­ო­ბებ­ზეც და­მა­ჯე­რებ­ლად შე­უძ­ლია სა­უ­ბა­რი. მო­ქა­ნა­ვე ლო­დის სი­ახ­ლო­ვე­საა მრა­ვალ­სარ­თუ­ლი­ა­ნი მღვი­მე, კარ­ს­ტუ­ლი ჭე­ბი და ტბე­ბი. აქ­ვე გეტყ­ვით ნი­კა, რომ ლე­გენ­და სო­ლო­მონ მე­ო­რის გან­ძის, ხრე­ი­თის ტბის ფსკერ­ზე არ­სე­ბო­ბის შე­სა­ხებ სრუ­ლი­ად უსა­ფუძ­ვ­ლოა (სო­ლო­მონ მე­ო­რე საჩხე­რე­ლი ებ­რა­ე­ლის­გან ნა­სეს­ხე­ბი ფუ­ლით გა­ე­რი­და რუ­სულ აგ­რე­სი­ას, პე­რან­გას მთი­დან თურ­ქე­თის­კენ) და არა­ნა­ი­რი აზ­რი არა აქვს ფსკე­რის "ჩხრე­კას"...

თუ მუხ­ლი გერ­ჩით, მა­შინ გაჰ­ყე­ვით პა­ტა­რა მოგ­ზა­ურს სა­წა­ლი­კე მთის­კენ 5-კი­ლო­მეტ­რი­ან გზა­ზე და იქი­დან ზე­მო იმე­რე­თის ულა­მა­ზეს პა­ნო­რა­მას გიჩ­ვე­ნებთ. მარ­თა­ლია, ნი­კას მი­დევ­ნე­ბა გა­გი­ჭირ­დე­ბათ, მაგ­რამ აჩ­ქა­რე­ბულ გულს სა­წა­ლი­კე­დან და­ნა­ხუ­ლი მშვე­ნე­ბა ყვე­ლა­ზე კარ­გად და­გიმ­შ­ვი­დებთ!

თა­მა­რის მე­ფო­ბის შემ­დეგ სა­ქარ­თ­ვე­ლოს დაკ­ნი­ნე­ბის შე­სა­ხებ ყვე­ლამ ვი­ცით, მაგ­რამ ძა­ლი­ან ცო­ტას სმე­ნია, რომ მონ­ღოლ­თა ბა­ტო­ნო­ბის დროს, რა­ჭის სა­ე­რის­თა­ვო გაძ­ლი­ერ­და და მდი­ნა­რე ყვი­რი­ლას ხე­ო­ბამ­დე გა­ფარ­თოვ­და. მღვი­მევ­ში აფ­რი­კე­ლი მა­მე­ბის მი­ერ აგე­ბულ VI-VII სა­უ­კუ­ნის საყ­დარს რა­ჭის ერის­თა­ვებ­მა ულა­მა­ზე­სი მღვი­მე­ვის ტა­ძა­რიც მი­უ­მა­ტეს და ამ ტაძ­რებს ყო­ველ­წ­ლი­უ­რად ბევ­რი მნახ­ვე­ლი ჰყავს. ამ ტაძ­რე­ბის იქით თით­ქოს, ტუ­რის­ტის­თ­ვის სა­ინ­ტე­რე­სოც არა­ფე­რი უნ­და იყოს, მაგ­რამ ცო­ტამ იცის ძუ­ძუ­ა­ნას მღვი­მის შე­სა­ხებ, სა­დაც სე­ლი­სა და შა­ლის ნა­რე­ვი ძა­ფია აღ­მო­ჩე­ნი­ლი. მარ­თა­ლია, მოგ­ზა­უ­რებს ცო­ტა კი გა­ურ­თულ­დე­ბათ სა­ცალ­ფე­ხო ბი­ლი­კე­ბის გავ­ლა, მე­რე ეკალ-ბარ­დე­ბის­გან თა­ვის დაც­ვა, მაგ­რამ თუ ნეკ­რი­სას გა­და­ლა­ხავთ (ი­გი­ვე მღვი­მე­ვის წყალ­წი­თე­ლა), უკ­ვე იმ ად­გი­ლას მოხ­ვ­დე­ბით, სა­დაც 34 ათა­სი წლის წინ სა­ფე­იქ­რო წარ­მო­ე­ბაც არ­სე­ბობ­და და ტან­საც­მელ­საც კე­რავ­დ­ნენ! თურ­მე, ნუ იტყ­ვით და, ჭი­ა­თუ­რა­ში მღვი­მე­ე­ბის რა­ო­დე­ნო­ბა სა­ქარ­თ­ვე­ლოს კარ­ს­ტე­ბის სრუ­ლი ოდე­ნო­ბის 10%-ია, ოღონდ, მათ მოწყო­ბა და პო­პუ­ლა­რი­ზა­ცია ესა­ჭი­რო­ე­ბა!

სპე­ლე­ო­ტუ­რიზ­მი ნი­კას­თ­ვის ყვე­ლა­ზე მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნია. კარ­გად ახ­სოვს, რო­გორ წა­ვი­და ერ­თხელ "საჩ­ქე­ფი­ა­ზე" მე­გობ­რებ­თან ერ­თად, რო­გორ და­უ­გეგ­მა­ვად შე­ვიდ­ნენ "ორ­თ­ვა­ლა კლდე­ში" ერ­თი ფარ­ნი­ა­ნი ტე­ლე­ფო­ნის იმე­დად და სა­ღა­მოს, და­ქან­ცუ­ლე­ბი მიბ­რუნ­დ­ნენ შინ, სა­დაც მო­ლო­დი­ნით სავ­სე მშობ­ლე­ბი ელოდ­ნენ: ჭი­ა­თუ­რელ მიკ­ლუ­ხო მაკ­ლა­ის, პჟრე­ვალ­ს­კის, მა­გე­ლანს თუ თა­ნა­მედ­რო­ვე რა­ფი­ელ და­ნი­ბე­გაშ­ვი­ლებს!

"ძუ­ძუ­ა­ნას მღვი­მე კულ­ტუ­რუ­ლი მემ­კ­ვიდ­რე­ო­ბის ძეგ­ლის სტა­ტუსს უკ­ვე ატა­რებს. აქ აღ­მო­უ­ჩე­ნი­ათ უნი­კა­ლუ­რი ძა­ფი, რო­მე­ლიც 5 ათა­სი წლით უს­წ­რებს ჩე­ხურ ჭინ­ჭ­რის ძაფს, რო­მე­ლიც თა­ვის მხრივ, 29 ათას წელს მო­ით­ვ­ლის. იქ აღ­მოჩ­ნ­და ზე­და პა­ლე­ო­ლი­თუ­რი ხა­ნის 4 მეტ­რამ­დე სის­ქის ნა­სახ­ლა­რი. ამ ძეგ­ლით და­ინ­ტე­რეს­დ­ნენ ამე­რი­კე­ლი მეც­ნი­ე­რი ბარ იოზე­ფი (რო­მელ­საც ქვის ხა­ნის შეს­წავ­ლის პატ­რი­არქს უწო­დე­ბენ) და ის­რა­ე­ლის ჰებ­რო­ნის უნი­ვერ­სი­ტე­ტის არ­ქე­ო­ლო­გი­უ­რი ინ­ს­ტი­ტუ­ტის დი­რექ­ტო­რი, ანა ბელ­ფერ კო­ე­ნი. ქარ­თ­ველ­მა პა­ლე­ონ­ტო­ლოგ­მა ელი­სო ყვა­ვა­ძემ ახალ ტექ­ნო­ლო­გი­ას მი­აგ­ნო და მძლავ­რი მიკ­როს­კო­პით და­ი­ნა­ხა დარ­თუ­ლი ძა­ფის ბოჭ­კოს უმ­ცი­რე­სი ნა­წი­ლა­კე­ბი. ძაფ­ში სე­ლის ბოჭ­კო ტექ­ნო­ლო­გი­უ­რად არის და­ჭეჭყი­ლი, მე­რე და­ძეძ­გი­ლი და მოქ­სო­ვი­ლი. ძუ­ძუ­ა­ნას მღვი­მე­ში 8 ფე­ნაა და­ფიქ­სი­რე­ბუ­ლი და შვი­დი ფე­ნა ზე­და პა­ლე­ო­ლითს მი­ე­კუთ­ვ­ნე­ბა. ამ დრო­ის­თ­ვის, ადა­მი­ა­ნე­ბი მატ­რი­არ­ქა­ლუ­რად ცხოვ­რობ­დ­ნენ ბუ­ნებ­რივ მღვი­მე­ებ­ში და გუნ­დ­ში ყვე­ლამ იცო­და, ვინ იყო დე­და, ხო­ლო მა­მა ვინ იყო - ეს არ გახ­ლ­დათ მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი! მღვი­მე 175 მეტ­რამ­დე სიღ­რ­მი­საა. პირ­ვე­ლი სარ­თუ­ლი ად­ვი­ლი და­სა­ლაშ­ქ­რა­ვია, მე­ო­რე კი ყვე­ლა მსურ­ველს ვერ მი­ი­ღებს, რად­გან იქ გა­მოც­დი­ლე­ბაც სა­ჭი­როა და სპე­ცი­ა­ლუ­რი აღ­ჭურ­ვი­ლო­ბაც! პირ­ველ სარ­თულ­ზე შეს­ვ­ლი­სას ცო­ტა სიფ­რ­თხი­ლეა სა­ჭი­რო, იქ არ­ქე­ო­ლო­გი­უ­რი ჭრი­ლი წყლი­თაა სავ­სე", _ ას­რუ­ლებს ძუ­ძუ­ა­ნა­ზე სა­უ­ბარს ნი­კა, მაგ­რამ თუ და­ინ­ტე­რეს­დე­ბით, აუცი­ლებ­ლად მო­გიყ­ვე­ბათ ცხო­ველ­თა იმ სამ­ყა­რო­ზეც, რო­მე­ლიც 34 ათა­სი წლის წინ ამ ქვა­ბუ­ლის სი­ახ­ლო­ვეს ცხოვ­რობ­და.

ან­ტი­კურ პე­რი­ოდ­ში, ჭი­ა­თუ­რის ტე­რი­ტო­რი­ა­ზე ორი ქა­ლა­ქი ყო­ფი­ლა: ითხ­ვი­სი და სვე­რი. სვერ­ზე გა­დი­ო­და დი­დი აბ­რე­შუ­მის გზის ერ­თი გან­შ­ტო­ე­ბა. შო­რე­უ­ლი აღ­მო­სავ­ლე­თი­დან შო­რაპ­ნამ­დე, სვე­რის გავ­ლა აუცი­ლებ­ლად უწევ­დათ ვაჭ­რებს. სო­ფელ­ში ახ­ლაც ნა­ხავთ შთე­ნილ კლდე­ზე აგე­ბულ არა­ბე­ბის შე­მო­სე­ვე­ბის დრო­ინ­დელ ცი­ხეს, რო­მელ­საც ვა­ხუშ­ტი ბაგ­რა­ტი­ო­ნი "მტრი­სა­გან არო­დეს ძლე­ულს" უწო­დებს "სა­ქარ­თ­ვე­ლოს სა­მე­ფოს აღ­წე­რა­ში". თუ და­გა­ინ­ტე­რე­სებთ, ამ ცი­ხე­ზეც გი­ამ­ბობთ ნი­კა...

ამ ცი­ხი­დან არ­ც­თუ ისე შორ­საა ორი მღვი­მე: კუ­დუ­რე­ბის კლდე 280-მეტ­რი­ა­ნი სიგ­რ­ძით და კო­ტი­ას გა­მოქ­ვა­ბუ­ლი,

300 მეტ­რამ­დე სიგ­რ­ძით. ამ მღვი­მე­ში აღ­მო­ა­ჩი­ნეს "კო­ტე", სა­ქარ­თ­ვე­ლოს ტე­რი­ტო­რი­ა­ზე აღ­მო­ჩე­ნი­ლი ერთ-ერ­თი უძ­ვე­ლე­სი ადა­მი­ა­ნის ნეშ­ტი, რომ­ლის გე­ნის კვლე­ვი­სას უც­ნობ გე­ნე­ტი­კურ კომ­პო­ნენტს მი­აკ­ვ­ლი­ეს. აღ­მო­ჩე­ნა ადას­ტუ­რებს, რომ სამ­ხ­რეთ­კავ­კა­სი­უ­რი გე­ნი თა­ნა­მედ­რო­ვე ევ­რო­პე­ლის გე­ნე­ტი­კუ­რი ჯაჭ­ვის ერთ-ერ­თი მთა­ვა­რი რგო­ლია. ნი­კა მზა­დაა, ჰო­მო სა­პი­ენ­სე­ბის შე­სა­ხე­ბაც უამ­ბოს მსმე­ნე­ლებს. მარ­თა­ლია, ბევ­რი ინ­ფორ­მა­ცი­ის მოს­მე­ნა მო­უ­წევს "ზედ­მე­ტად და­ინ­ტე­რე­სე­ბულს", მაგ­რამ იმას მა­ინც და­ი­მახ­სოვ­რებს, რომ კავ­კა­სი­ე­ლი მო­ნა­დი­რე-შემ­გ­რო­ვებ­ლე­ბი "გო­ნი­ე­რი ადა­მი­ა­ნის" სრუ­ლი­ად გან­ს­ხ­ვა­ვე­ბულ, უძ­ვე­ლეს შტოს წარ­მო­ად­გე­ნენ, რომ­ლე­ბიც 15 ათა­სი წე­ლი იზო­ლი­რე­ბუ­ლად ცხოვ­რობ­დ­ნენ სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში! მათ­გან ერთ-ერ­თი გახ­ლ­დათ "კო­ტე", რო­მე­ლიც გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლად და­უკ­რ­ძა­ლავთ: ჩონჩხს და­ჩეჩ­ქ­ვი­ლი აქვს თა­ვის ქა­ლა და ფე­ხის ტერ­ფე­ბი, მკერ­დ­ში გაყ­რი­ლი ჰქონ­და ცხო­ვე­ლის ნეკ­ნი. ზუს­ტად ასე­თი ფორ­მით დაკ­რ­ძა­ლუ­ლი ნეშ­ტი აღ­მო­უ­ჩე­ნი­ათ და­ნი­ა­შიც!

თუ ტუ­რის­ტი და­ინ­ტე­რეს­დე­ბა, "კო­ტი­ას გა­მოქ­ვა­ბუ­ლი­დან" არც ისე შორს მდე­ბა­რე­ობს "კლდე­კა­რი", სა­დაც თურ­მე, ცნო­ბი­ლი რე­ვო­ლუ­ცი­ო­ნე­რი აფ­რა­სი­ონ მერ­კ­ვი­ლა­ძე აფა­რებ­და თავს. უბ­რა­ლოდ, იქ მო­სახ­ვედ­რად დი­დი სიფ­რ­თხი­ლეა სა­ჭი­რო და მხო­ლოდ ექ­ს­ტ­რი­მის მოყ­ვა­რუ­ლებს თუ გა­უ­წევს რე­კო­მენ­და­ცი­ას.

შე­საძ­ლოა, ისე­თი ადა­მი­ა­ნიც მოხ­ვ­დეს ჭი­ა­თუ­რა­ში, ვი­საც ან­თ­რო­პო­გე­ნუ­რი ლან­დ­შაფ­ტე­ბი და­ა­ინ­ტე­რე­სებს. საბ­ჭო­თა კავ­ში­რის დროს არ­სად ყო­ფი­ლა იმ­ხე­ლა ტექ­ნო­გე­ნუ­რი მეწყე­რი, რამ­ხე­ლაც ჭი­ა­თუ­რის ტე­რი­ტო­რი­ა­ზეა. აქ­ვე გახ­ლ­დათ ფი­რა­ნას უფ­ს­კ­რუ­ლიც, რო­მე­ლიც მოგ­ვი­ა­ნე­ბით ფუ­ჭი ქა­ნე­ბით ამო­ავ­სეს...

ტუ­რისტს თუ მო­უნ­დე­ბა სიმ­ღე­რის მოს­მე­ნა, ქარ­თულ სიმ­ღე­რა­საც შე­მოს­ძა­ხებს ნი­კა. მარ­თა­ლია, და­სა­ვით კარ­გად ვერ მღე­რის, მაგ­რამ ური­გოდ მო­სას­მე­ნიც არაა მი­სი ვო­კა­ლი! ლექ­სე­ბის თქმაც ეხერ­ხე­ბა, მაგ­რამ უმ­ც­როს ძმას ვერ ეცი­ლე­ბა პირ­ვე­ლო­ბა­ში და ისევ ტუ­რიზ­მ­სა და ვა­ზის მოვ­ლა­ში ურ­ჩევ­ნია იყოს პირ­ვე­ლი. ჰო, ამა­თი ძველ­შა­ვი სა­ხელ­გან­თ­ქ­მუ­ლია და თუ "კაი კა­ცი" ხარ, იმე­რუ­ლა­დაც შე­გა­ჟი­ჟი­ნე­ბენ კა­პა­ნა­ძე­ე­ბი შე­დე­დე­ბუ­ლი სის­ხ­ლის­ფე­რი ღვი­ნით და მე­რე "ი­მე­რუ­ლი მგზავ­რუ­ლით" გა­გა­ცი­ლე­ბენ!

რო­ლანდ ხო­ჯა­ნაშ­ვი­ლი

წყარო: gza.ambebi.ge