რატომ არ არის სახელმწიფო ავტოპარკში ელექტროავტომობილები?

2021 წლის 25 იანვარს, აშშ-ის პრეზიდენტმა, ჯო ბაიდენმა განაცხადა, რომ აშშ-ის სახელმწიფო ავტოპარკი, რომელიც 650,000 ავტომობილისგან შედგება, ეტაპობრივად ჩანაცვლდება „მწვანე“, ეკოლოგიურად სუფთა, ამერიკული წარმოების ელექტრომობილებით.

ბაიდენის თქმით, მისი ადმინისტრაცია გარემოსდაცვითი მიმართულებით ამბიციურ მიზნებს ისახავს, მათ შორის გეგმის ნაწილია ამერიკულ ავტოინდუსტრიაში 1 მილიონი ახალი სამუშაო ადგილის შექმნა ელექტრომობილების, მათი ნაწილების და ავტო-ინფრასტრუქტურის წარმოების სექტორში.

როგორც ინფორმაციის თავისუფლების განვითრების ინსტიტუტის (IDFI) პუბლიკაციაში ვკითხულობთ, ბოლო წლებში, საქართველოს მთავრობაც აქტიურად აჟღერებდა ანალოგიურ გეგმებს მდგრადი განვითარების და მწვანე ეკონომიკის მიმართულებით. აქტიურად ხდება ჰიბრიდული და ელექტრომობილების იმპორტის წახალისება. 2017 წლის იანვრიდან „საგადასახადო კოდექსში” შესული ცვლილებების თანახმად, აქციზის გადასახადი ჰიბრიდული ავტომობილების შემთხვევაში შემცირდა, ხოლო ელექტრომობილები ბაჟის გადასახადისგან სრულიად გათავისუფლდა.

ელექტრომობილების პოპულარიზაციის ხელშეწყობის მიზნით, თბილისის მერიამ 2017 წლიდან სატესტო რეჟიმში დაიწყო ქალაქის მასშტაბით ელექტროდამტენების დამონტაჟება წინასწარ შერჩეულ ლოკაციებზე. ხოლო 2019 წელს, ელექტრომობილების მფლობელების თხოვნის მიხედვით, სხვა საცხოვრებელ ადგილებთანაც უსასყიდლოდ დამონტაჟდა. მერიამ ამ სექტორში ასევე წაახალისა კერძო კომპანია e-space და მათი დასამუხტი სადგურებისთვის დენის მიწოდების ხარჯები საკუთარ თავზე აიღო. 2017 წლიდან მოქალაქეები აღნიშნული სადგურებით უფასოდ სარგებლობენ, თუმცა 2021 წლის თებერვლიდან მომსახურების ღირებულება წუთობრივად განისაზღვრება.

„აღნიშნული ძალისხმევის მიუხედავად, საქართველოს სახელმწიფო ავტოპარკში ძალზედ მწირია ელექტრომობილების წილი. 2020 წელს, IDFI-მ შეისწავლა 65 საჯარო სამართლის იურიდიული პირის ავტოპარკი, რომელთა მფლობელობაში 2,850-მდე ერთეული ავტომობილია. კვლევამ აჩვენა, რომ 2019 წლის განმავლობაში, შესწავლილი უწყებების თანამდებობის პირებზე განპიროვნებულმა 122 ავტომობილმა 425,000-მდე ლიტრი საწვავი მოიხმარა, რაც სახელმწიფოს დაახლოებით მილიონი ლარი დაუჯდა. შესწავლილი უწყებებიდან, მხოლოდ სახმელეთო ტრანსპორტის სააგენტო სარგებლობდა ელექტრომობილებით, კერძოდ ხუთი ერთეული Mitsubishi I-Miev-ის მოდელის ელექტრო ავტომობილით, რომლებიც მათ საჩუქრის სახით გადაეცათ. აღნიშნული ტენდენცია ასევე გამოჩნდა IDFI-ის მიერ ჩატარებულ პარლამენტის ავტოპარკის კვლევაშიც. პარლამენტის განკარგულებაში არსებული 98 ავტომობილიდან მხოლოდ ერთი იყო ჰიბრიდული ავტომობილი, ხოლო არცერთი არ წარმოადგენდა ელექტრომობილს, ხოლო მათი საწვავის საერთო ხარჯმა 2019 წელს 867.7 ათასი ლარი შეადგინა. ხსენებული კვლევების ფარგლებში დამატებით გამოვლინდა ავტოპარკის რაციონალურ განკარგვასთან დაკავშირებული სისტემური ნაკლოვანებები. კერძოდ, ავტოპარკის მასშტაბი, მაღალი გამავლობის და ძვირადღირებული მოდელების რაოდენობა და საწვავის მოხმარების არსებული მაჩვენებლები, რაც ცალსახად მიუთითებს ოპტიმიზაციის აუცილებლობაზე.

სახელმწიფო აუდიტის სამსახურის თანახმად, 2017 წლის მონაცემებით, საქართველოს სახელმწიფო ავტოპარკი 16,189 ერთეულ ავტომობილს ითვლიდა და მათზე გაწეული ხარჯი 128 მილიონ ლარს აჭარბებდა.

საჯარო ავტოპარკებში ელექტრომობილების სიმწირის ერთ-ერთი განმაპირობებლი ფაქტორია საქართველოს მთავრობის „N121 დადგენილება“, რომელიც საჯარო ავტოპარკის მარეგულირებელი მთავარი ნორმატიული აქტია. აღნიშნული დოკუმენტი ბუნდოვანია და ართულებს ალტერნატიულ ენერგიაზე მომუშავე ავტომობილის შესყიდვის შესაძლებლობას (მაგალითად: ჰიბრიდული და ელექტრო ავტომობილები). ეს გარემოება პირველად 2019 წლის „სახელმწიფო ავტოპარკის მართვისა და რეგულირების საკითხების უწყებათაშორისი სისტემური შესაბამისობის აუდიტის ანგარიშში“ აღინიშნა. დადგენილებაში ასახული ტექნიკური მახასიათებლები ჰიბრიდულ და ელექტრო ავტომობილებს არ შეესაბამება. შესყიდვას ასევე აფერხებს დადგენილების მიერ დაწესებული ავტომობილის ზღვრული ღირებულება, ვინაიდან ზოგიერთ შემთხვევაში ალტერნატიულ ენერგიაზე მომუშავე ავტომობილის შესყიდვა ხარჯეფექტური ხდება 100 ათას კილომეტრზე მეტი მანძილის გავლის შემდეგ, რაც აუდიტის მიმდინარეობისას გაკეთებულ ანალიზშიც ნათლად გამოიკვეთა. ანგარიშში იკითხება - „ალტერნატიულ ენერგიაზე მომუშავე ავტომობილების შედარებით მაღალი ფასი კომპენსირდება სარგებლობაში ყოფნისას ნაკლები საექსპლუატაციო დანახარჯებით (საწვავ-საპოხი მასალა). ასევე ალტერნატიულ ენერგიაზე მომუშავე ავტომობილების ფლობის შემთხვევაში იკლებს გამონაბოლქვის შედეგად გამოწვეული ზიანის შესამცირებლად გასაწევი ხარჯები.“

ტექნოლოგიურ განვითარებასთან ერთად მატულობს ელექტრომობილების ეფექტიანობა და ხარჯთსარგებლიანობა, რაც კიდევ უფრო მიზანშეწონილს ხდის მათი გამოყენების მაქსიმალურად გავრცელებას. განსაკუთრებით, სახელმწიფო ავტოპარკში ინტეგრაციის თვალსაზრისით, სადაც ხარჯების ოპტიმიზაცია ესოდენ მნიშვნელოვანია. ამის მისაღწევად, პირველ რიგში, აუცილებელია საკანონმდებლო დონეზე არსებული უზუსტობების აღმოფხვრა, რათა სახელმწიფო ავტოპარკის შემდგომი განახლება განხორციელდეს ეკოლოგიურად სუფთა და ეკონომიური ავტომობილებით. თუმცა, არანაკლებ მნიშვნელოვანია პოლიტიკური ინიციატივის გამოჩენა აღნიშნული პროცესის მაქსიმალურად გამოსაყენებლად ქვეყანაში ინდუსტრიის წახალისების და ელექტრომობილების წარმოების განვითარების ხელშეწყობის მიზნით, როგორც ეს აშშ-ში ხორციელდება,“-აღნიშნულია ინსტიტუტის მიერ მომზადებულ სტატიაში.