ალექსანდრე თვალჭრელიძე – გიორგი კვირიკაშვილმა პირველმა გაბედა, უცხოელი კომპანიებისთვის ვალდებულებების შესრულება ხისტად მოეთხოვა

საშინაო და საგარეო პოლიტიკის აქტუალურ თემებზე "ინტერპრესნიუსი" საბუნებისმეტყველო აკადემიის აკადემიკოსს, ალექსანდრე თვალჭრელიძეს ესაუბრა.

- ბატონო ალექსანდრე, საშინაო პოლიტიკაში ბევრი საინტერესო, ბევრიც ნაკლებად მნიშვნელოვანი და ნაკლებად საინტერესო რამ ხდება. მოგეხსენებათ, 2016 წელი საარჩევნო წელია. ამ თვალსაზრისით, თქვენი დაკვირვებით, რა ხდება საშინაო პოლიტიკაში ყველაზე საინტერესო და მნიშვნელოვანი და რა არის ნაკლებად საინტერესო და შესაბამისად სრულიადაც უმნიშვნელო?

- საარჩევნო წელს ახალ პრემიერ-მინისტრთან ერთად შევხდით. სულ ორიოდე თვეა, რაც გიორგი კვირიკაშვილი საქართველოს მთავრობას სათავეში ჩაუდგა, მაგრამ რამდენიმე, მე ვიტყოდი დადებითი ტენდენცია აშკარად სახეზეა. პირველი - ბატონმა გიორგიმ მკვეთრად შეარბილა საქართველოს პრეზიდენტთან ურთიერთობა და ისინი ცივილიზებული ურთიერთდამოკიდებულების ჩარჩოებში მოაქცია. იგი ესწრება უშიშროების საბჭოს სხდომებს, რაც მთავარია, იმყოფებოდა პარლამენტში პრეზიდენტის წლიურ გამოსვლაზე. მან შეწყვიტა გაუთავებელი კინკლაობა პრეზიდენტის რეზიდენციასთან დაკავშირებით.

მეორე - შეიძლება მიამიტი ვარ, მაგრამ გულწრფელად მჯერა, რომ ბატონ გიორგის ნამდვილად სურს სამართლიანი არჩევნების ჩატარება, რის გათვალისწინებითაც ყველანაირად შეეცდება ჩვენი საარჩევნო გარემოსთვის ჩვეული რადიკალური დაპირისპირება ჩააცხროს და პოლიტიკური ბრძოლა დისკურსში გადაიტანოს.

მესამე - გიორგი კვირიკაშვილი საქართველოს ეკონომიკაში ძალიან კარგადაა გარკვეული. მან იცის, რა უნდა აკეთოს. გული მწყდება, რომ ქართულ ლარს ჯერ კიდევ აღმავლობის არაფერი ატყვია, მაგრამ ყველაფერი წინაა.

- თქვენი აზრით, სავარაუდოდ, რით დასრულდება "ქართულ ოცნებაში" დაწყებული დაპირისპირება "რესპუბლიკელებსა" და "მრეწველებს" შორის"? მმართველი გუნდი შეძლებს კოალიციის შენარჩუნებას?

- კოალიაცია, რაღაც მონახაზით ნამდვილად შენარჩუნდება, ოღონდ როგორი მონახაზით, ჯერ ამის თქმა ნაადრევია. მეტიც, ძალზე უცნაური საარჩევნო ალიანსებმაც არ უნდა გაგვაკვირვოს.

- პრემიერ-მინისტრმა არაერთხელ განაცხადა, რომ მმართველი გუნდი ახალი ეკონომიკური პოლიტიკის შემუშავებაზე მუშაობს. მიუხედავად იმისა, რომ "ქართული ოცნება" ქართველ ექსპერტთა მოსაზრებებს ნაკლებად ითვალისწინებს, მე მაინც მინდა გთხოვოთ ამ თემაზე თქვენს მოსაზრებებზე საუბარი...

- არ ვიცი, როგორი იქნება კვირიკაშვილის მთავრობის ეკონომიკური, სოციალური თუ ეკოლოგიური პრიორიტეტები, ამიტომ ამაზე ვერაფერს გეტყვით. ჩემი მიდგომა კი მრავალი წელია რაც არ შეცვლილა - 1995 წლიდან ერთსა და იგივეს ვიმეორებ, ორი მონოგრაფიაც კი ჩემს თანამოაზრეებთან ერთად გამოვუშვი.

თუ თავი არ მოგაბეზრეთ იგივეს მოსმენით, კიდევ ერთხელ გავიმეორებ, რომ საქართველოს ეკონომიკამ ადგილობრივ რესურსებზე დაფუძნებული მრეწველობის დარგები უნდა განავითაროს და ინვესტიციების ლომის წილი ზუსტად აქ უნდა განთავსდეს. ამას კი საკანონმდებლო ცვლილებები სჭირდება, რომელიც მოვამზადეთ და რომელსაც არავინ კითხულობს. უფრო ზუსტად კითხულობენ, უჩუმრად იღებენ ცალკეულ ამონაგლეჯს ჩვენი მწყობრი მოდელიდან და ცდილობენ მსოფლმხედველურად აბსოლუტურად განსხვავებულ მიდგომებს მიუსადაგონ. ჯერ ამით შემოვიფარგლები, საჭირო თუ შეიქმნა, კონკრეტულ მაგალითებსაც დაგისახელებთ.

- პრემიერმა ხელი მოაწერა განკარგულებას, რომლითაც მთავრობამ რამდენიმე კომპანიას ჰიდროელექტროსადგურების მშენებლობაზე გაფორმებული მემორანდუმები შეუწყვიტა. განკარგულების თანახმად, ენერგეტიკის სამინისტრომ შპს Royal Haskoning DHV-ს, შპს "ჯორჯიან ჰიდრო ფაუერს" და შპს "ავსტრიან ჯორჯიან დეველოპმენტს" მემორანდუმების შეწყვეტის თაობაზე შესაბამისი შეტყობინებების გაგზავნა უნდა უზრუნველყოს. როგორც ირკვევა, მათ საქართველოში უამრავი სამუშაო უნდა ჩაეტარებინათ. რას შეიძლება ნიშნავდეს პრემიერის ეს განკარგულება? ვინ უნდა აგოს პასუხი იმაზე, რომ ამ კომპანიებმა აღებული ვალდებულებები არ თუ ვერ შეასრულეს, ქვეყანამ თავისი ენერგოუსაფრთხოების უზრუნველსაყოფად როგორც მინიმუმ, დრო დაკარგა?

- თქვენ "ჯორჯიან უოთერ ენდ ფაუერი" დაგავიწყდათ. მეჩვენება, რომ გიორგი კვირიკაშვილმა ჩვენი მთავრობის მეთაურებიდან პირველმა გაბედა უცხოელი კომპანიებისთვის ხისტად მოეთხოვა ვალდებულებების შესრულება. ანუ, ამ სფეროშიც ცდილობს ცივილური ურთიერთობების დანერგვასა და "უმცროსი ძმის" სინდრომის გადალახვას. მეც ასე მოვიქცეოდი. ახლაც უცხოელ კომპანიებთნ მჭიდროდ ვთანამშრომლობ, მაგრამ არ ვაფეტიშებ მათ - პასუხი იმან უნდა აგოს, ვინც ეს კომპანიები საქართველოში შემოიყვანა. მჯერა, რომ ჯერი "ფრონტერა რესურსამდეც" მივა, რომელსაც 20 წლის განმავლობაში არცერთი ნორმალური ჭაბურღილი არ გაუბურღავს.

- ტყიბულში მაღაროელების გაფიცვა არ წყდება და კომპრომისის მოძებნა ჭირს. გასაგებია მაღაროელთა აღშფოთება იმის გამო, რომ უკანასკნელ წლებში ხელფასი შეუმცირდათ და სამუშაო პირობები გაუუარესდათ, მაგრამ ვითარებაში, როცა მსოფლიო ბაზარზე ქვანახშირის ფასი თითქმის სამჯერაა დაცემული, ფაქტია, რომ მუშების მოთხოვნა ხელფასის გაზრდის თაობაზე არარეალისტურად გამოიყურება. თქვენი აზრით, ტყიბულის მაღაროელთა პრობლემის მოგვარების ოპტიმალური გამოსავალი რა შეიძლება იყოს?

- ტყიბული-შაორის ველსა და ტყიბულის მაღაროს პრინციპულად ახლებური მართვა და ახალი ბიზნეს-მოდელები სჭირდება. მას ნოვატორი მენეჯერი თუ გადაარჩენს. პარადოქსია, მაგრამ ნახშირის არცერთი მსხვილი მომპოვებელი კომპანია ნახშირზე ფასების ვარდნის გამო არ დაზარალებულა, პირიქით, ზემოგებაც კი მიიღო. ჩამოგითვლით ამ კომპანიებს: Coal India, Shenhua Group, Peabody Energy, Arch Coal, RWE Power AG და სხვა. იცით რატომ? იმიტომ, რომ ნახშირის ექსპორტის გარდა ისინი ელექტროენერგიას აწარმოებენ და ნახშირზე ფასის დაცემა მათ ენერგიას აიაფებს. იგივე ტყიბულზეც უნდა გაკეთდეს.

შესაძლებელია, აგრეთვე, ნახშირის მიწისქვეშა წვის მოდელის გამოყენება ან კიდევ ნახშირისშემცველი ქვიშაქვებიდან რკინის მადნის მოპოვება. ცოტა არაა, 230 მილიონი ტონაა. მოკლედ, ტყიბულის მართვას პროფესიონალიზმი აკლია. ხოლო თუ საქმე ძველებურად გაგრძელდა, ტყიბულს ვეღარაფერი ვერ გადაარჩენს. სხვათა შორის, იგივე ჭიათურაზეც შეიძლება ითქვას.

- "გაზპრომთან" მოლაპარაკებები არ დარსულებულა, ენერგეტიკის მინისტრის მოადგილის, მარიამ ვალიშვილის მტკიცებით, მხარეები სომხეთში რუსული გაზის ტრანზიტიდან საქართველოსთვის კუთვნილი 10%-ს გადახდის ფორმებზე ვერ თანხმდებიან. მისივე თქმით, მოლაპარაკებებზე რუსული გაზის საქართველოსთვის მოწოდებაზე საუბარი არ ყოფილა. ექსპერტთა ნაწილი მიიჩნევს, რომ "გაზპრომი" საქართველოს იმით აშანტაჟებს, რომ იგი სომხეთისთვის გაზს ირანისგან იყიდის, მაგრამ საქმე ისაა, რომ სომხეთსა და ირანს შორის დღეისთვის არსებულ გაზსადენს წელიწადში მხოლოდ 1 მილიარდი კუბური მეტრი გაზის გატარება შეუძლია, სომხეთს კი 2 მილიარდი სჭირდება. ვინაიდან სომხეთსა და ირანს შორის არსებული გაზსადენის გაფართოება მხოლოდ 2019 წელს დასრულდება, ქართული მხარე რუსულ შანტაჟს არ უნდა წამოეგოს. ისიც ცხადია, რომ თბილისი კიდეც რომ დათახმდეს ტრანზიტის საფასურის ფულით მიღებას, ეს ჩვენთვის წამგებიანი იქნება, ვინაიდან რუსეთი სომხეთს გაზს დაბალ ფასში აწვდის. თქვენი აზრით, შექმნილ ვითარებაში საქართველოსთვის ოპტიმალური გამოსავალი როგორი იქნებოდა?

- სომხეთს გაისად უკვე 3 მილიარდი კუბური მეტრი ბუნებრივი აირი დასჭირდება. მას შემდეგ, რაც ირანმა და სომხეთმა ხელი მოაწერეს მემორანდუმს ირანში ელექტროგადამცემი ხაზის მშენებლობაზე და შესაბამისად, ირანიდან შემოტანილი გაზის რაოდენობის გახუთმაგებაზე, თქვენს მიერ ნახსენები დაშანტაჟება ამაოა. "გაზპრომს" არა აქვს დაშანტაჟების ბერკეტები. ნუ დაგავიწყდებათ, რომ ირანის ნავთობის ეროვნული კომპანია და "გაზპრომი" ძალიან მძაფრი კონკურენტები არიან.

ირანი შეეცდება ევროპის ბაზრის მოპოვებას, რაშიც მას საქართველომაც უნდა შეუწყოს ხელი და "გაზპრომთან" კონკურენცია კიდევ უფრო გამწვავდება. საქართველოს მთავრობის გონივრული დიპლომატიური და სამთავრობო ქმედებების ფონზე, მე გამოვრიცხავ ირანის ნავთობის ეროვნულ კომპანიისა და "გაზპრომის" ხელშეკრულებას სომხეთის თაობაზე.

- სირიის თემაზე აშშ-სა და რუსეთს შორის მოლაპარაკებები შედგა და მხარეებმა სირიის საკითხში თანამშრომლობა დაიწყეს. რუს ექსპერტთა ნაწილის აზრით, პუტინმა აიძულა ვაშინგტონი კრემლის წარმომადგენლებს მოლაპარაკებების მაგიდასთან დასხდომოდნენ. მათივე მტკიცებით, აშშ შეეგუა იმას, რომ სირიის პროცესებში რუსეთი აქტიურად იქნება ჩართული. თქვენი აზრით, სირიის საკითხზე აშშ-სა და რუსეთს შორის მოლაპარაკებების შედეგებით რა მოიგო რუსეთმა? და კიდევ, სავარაუდოდ, როგორ განვითარდება პროცესები ახლო აღმოსავლეთში და რა გავლენა ექნება მათ საქართველოზე?

- თქვენ მართლა გჯერათ, რომ სირიაში ცეცხლის შესახებ შეთანხმება რუსეთის მიერ არის ინიცირებული? რატომ ამერიკელი ექსპერტების აზრს არ ითვალისწინებთ? მე პირიქით მგონია, ლაპარაკია არა ბატონი ლავროვის გამოსვლებზე, არამედ არსებულ რეალობებზე.

რუსეთს სირიაში ომი აწყობს, თუნდაც მათი პროტეჟე ბაშარ ასადი დამარცხდეს კიდეც. ამ ომმა წარმოშვა ევროპაში ლტოლვითა აურაცხელი ნაკადი, რამაც საფრთხის ქვეშ დააყენა შენგენის სივრცის არსებობა. ახლა ცეცხლის შეწყვეტის მოლაპარაკება, რომელიც, ხაზს ვუსვამ, ბარაკ ობამას სტრატეგიის ნაწილია, ევროპას ამოსუნთქვის საშუალებას მისცემს, რაც რუსეთისთვის წამგებიანია. ტყუილად ხომ არ გააძლიერა რუსეთმა დაბომბვები ცეცხლის შეწყვეტის შესახებ შეთანხმების ძალაში შესვლამდე ცოტა ხნით ადრე - წინა ღამეს? არ ვიცი, როგორ განვითარდება მოვლენები სირიაში, რომლებმაც თურქეთსა და რუსეთს შორის შეიარაღებული კონფლიქტიც კი შეიძლება გამოიწვიოს, მაგრამ სტრატეგიულ მომავალში რუსეთი ამ კონფლიქტით ვერ იხეირებს.

კობა ბენდელიანი

"ინტერპრესნიუსი"