ქართული ჩურჩხელა: ფიქრები ტრადიციულ ჩარჩოებს მიღმა
ეს არის ქართული ჩურჩხელა, ტკბილეული, რომელიც მზადდება ძაფზე აცმული თხილის ან კაკლის ფქვილით გასქელებულ ყურძნის წვენში, იგივე თათარაში ანუ ფელამუშში ამოვლებით და შემდეგ მზეზე გაშრობით.
რეალურად არსებობს მხოლოდ 2-3 სახეობის ჩურჩხელა. ზოგს ჩურჩხელის კეთება უკეთ გამოსდის, ზოგს - უარესად, თუმცა მთელი საქართველოს მასშტაბით გაყიდული ჩურჩხელები ერთმანეთისგან არსებითად მაინც არ განსხვავდება.
ეს კი ქართული ჩურჩხელის თურქული ანალოგია. ვისაც სტამბოლის სანელებლების ბაზარი უნახავს, შენიშნავდა მსგავსი ტკბილეულის მრავალფეროვნებას, როგორც თხილეულის, ასევე „საკაზმისათვის“ გამოყენებული ხილის თვალსაზრისით. ფორმებიც მრავალნაირია.
ჩურჩხელა არაა საქართველოში „პროდუქტის ინოვაციის“ ნაკლებობის ერთადერთი მაგალითი. მსგავს სიტუაციას ვაწყდებით ეკონომური საქმიანობის სხვა სფეროებშიც. საქართველოში ნებისმიერ რესტორანში ვხვდებით ერთსა და იმავე, საკმაოდ შეზღუდულ ტრადიციულ (გემრიელ) მენიუს: მაქსიმუმ ხუთიოდე სახეობის ხინკალს, ოთხიოდე სახეობის ხაჭაპურს და ფხალს, სამიოდე სახეობის მწვადს... ადამიანები იმავენაირად ამზადებენ ამ პროდუქტებს, როგორც წლების წინ მათი წინაპრები აკეთებდნენ. შეიძლება პროდუქტის ხარისხი უმჯობესდებოდეს, მაგრამ წარმოების ტექნოლოგია მნიშვნელოვნად არ ცდება ტრადიციულ ჩარჩოებს. 2012 წელს ISET-ის კვლევითი ინსტიტუტის მიერ ჩატარებული ეკონომიკური ზრდის შემაფერხებელი ფაქტორების კვლევის დროსაც აღმოჩნდა, რომ საქართველოში ეკონომიკური განვითარების ერთ-ერთი ბარიერი სწორედ პროდუქტის ინოვაციის პრობლემაა.
ქართველების მხრიდან ტრადიციულ ჩარჩოებს მიღმა ფიქრის სურვილის არქონა საკმაოდ უცნაურია. შეიძლება ვამტკიცოთ, რომ დისციპლინა პრობლემაა ქართველებისათვის, მაგრამ იმავეს ვერ ვიტყვით კრეატიულობაზე. ამის დასტურად ქართველი მსახიობები, მოქანდაკეები და ფილმის რეჟისორები გამოდგებიან, რომლებიც ყოველთვის გამოირჩეოდნენ თავიანთი ორიგინალური სტილით საბჭოთა კავშირის დროსაც კი. მაშინ რატომ ხდება, რომ ქართველები გამოცდილ ტრადიციულ საქმიანობას ამჯობინებენ და თავს არიდებენ ახალ ინოვაციურ და ოდნავ უფრო რისკიან წამოწყებებს?
ნუთუ ეს იმის ბრალია, რომ ქართველებს წარმოდგენა არ აქვთ, თუ როგორ შეიძლება გარდაიქმნას ტრადიციული პროდუქტები? ან იქნებ არ იციან რამდენად გაყიდვადი იქნება ახალი პროდუქტი? თუმცა ჩვენ ხომ, ასე თუ ისე, ჩართულნი ვართ ცოდნის გლობალური ურთიერთგაცვლის პროცესში, ინტერნეტის, საერთაშორისო ტელეარხებისა თუ ჟურნალ- გაზეთების მეშვეობით. თურქეთიც ხომ აქვეა, რა გვიშლის ხელს თუნდაც სხვადასხვა სახეობის ჩურჩხელის წარმოებაში?
ინოვაცია სოფლის მეურნეობის განვითარების სამსახურში: იაპონური ხედვა
ტრადიციული სოფლის ნობათისა და ხელნაკეთი ნივთების გაყიდვა საქართველოს გზებზე მრავალი ქართული ოჯახის შემოსავლის მთავარ წყაროს წარმოადგენს. დროთა განმავლობაში სხვადასხვა სოფელმა სპეციალიზაცია მოახდინა სხვადასხვა პროდუქტის წარმოებაზე. მაგალითად, ცნობილია შროშის თიხის ნაკეთობები, ხაშურის ჰამაკები, მანავის ჩურჩხელა და ტყლაპი, სურამის ნაზუქი და ა.შ. თუმცა ეს „სპეციალიზებული“ სოფლებიც კი ცოტას თუ აკეთებენ თავიანთი ადგილობრივი პროდუქტების ბრენდირებისა და ინოვაციისათვის.
ქართული აგრარული მრეწველობის არადინამიურობის სრულ ანტიპოდს ვხვდებით იაპონიაში, სადაც ტრადიციები და კულტურა ისეთივე ძლიერია, როგორც ჩვენთან. იაპონური სოფლების მკვიდრნიც ხშირად თავიანთ ნაწარმს გზატკეცილებზე ყიდიან, თუმცა სრულიად განსხვავებული ფორმით. ახალი გზების მშენებლობისას იაპონელებმა სპეციალური გზისპირა მოსასვენებელი ადგილები შექმნეს, რომლებსაც ეწოდება „მიჩი-ნო-ეკი“ (Michi-no-Eki). ქვეყნის მასშტაბით სულ ასეთი 1,000-ზე მეტი შენობაა, რომელიც წელიწადში ჯამში 500 მილიონზე მეტ ადამიანს ემსახურება. იდენტური პროდუქტის გაყიდვის (ბიგმაკის ან ვენდისის) ნაცვლად, როგორც ეს აშშ-ს ან ევროპის მოსასვენებელ ზონებში ხდება, „მიჩი-ნო-ეკი“ აქცენტს ინოვაციასა და უნიკალურობაზე აკეთებს: ადგილობრივი ტურისტული და საინფორმაციო ცენტრები, ადგილობრივი კულტურა და გართობა, ადგილობრივად წარმოებული და ბრენდირებული საკვები, ხელოვნება და ხელნაკეთი ნივთები... მაგალითად, თუ რომელიმე ადგილი განთქმულია ვაშლის წარმოებით, მოსასვენებელ შენობაში წააწყდებით არამხოლოდ ვაშლს, არამედ ვაშლის სხვადასხვა ნაწარმსაც, როგორიცაა, ვაშლის ჯემი, ვაშლის ჩიპსი, ვაშლის ნამცხვარი და მრავალი სხვა.
„მიჩი-ნო-ეკის“ იდეა კარგადაა ახსნილი იაპონურ ვებ-გვერდებზე. „2013 წლის აპრილის მონაცემებით, 1004 ასეთი მოსასვენებელი არსებობს. მათი უმეტესობა თვალწარმტაც მთლიან რეგიონში, ან სანაპიროს გასწვრივ მდებარეობს. როგორც წესი, ადგილობრივი მთავრობა თავის თავზე იღებს „მიჩი-ნო-ეკის“ აშენებას, ხოლო კერძო ორგანიზაციები ზრუნავენ მის მართვაზე. შესაბამისად, მომსახურების ყველა ასპექტი, ფორმისა და შინაარსის ჩათვლით, ადგილობრივების კრეატიულობისა და მახვილგონიერების დამსახურებაა. შედეგად, ყველა მოსასვენებელი ზონა უნიკალურია. ზოგი სტუმრებისთვის ადგილობრივი კულტურისა და ბუნების გასაცნობად მუზეუმებსაც მოიცავს, ზოგის გარშემო კი კურორტები გაშენდა“.