რატომ ვერ მყარდება ლარი?

ექსპერტი ეკონომიკის საკითხებში ნოდარ ჭიჭინაძე „ფეისბუქის" საკუთარ გვერდზე ვრცელ მოსაზრებას აქვეყნებს, თუ რატომ ვერ მყარდება ლარი.

ექსპერტის მოსაზრებას „ბიზნესპრესნიუსი" უცვლელად გთავაზობთ:

1) ეროვნული ბანკი მაქსიმალურად "კეტავს" დოლარს;

2) ეროვნული ბანკი ახალისებს ლარის მიწოდებას.

უფრო დეტალურად:

- წელს 1 იანვრის შემდეგ სებ-მა სავალუტო აუქციონებზე 38 მილიონი დოლარით მეტი იყიდა, ვიდრე გაყიდა (შესაბამისად ეკონომიკაში დამატებით გავიდა 38 მილიონი დოლარის ექვივალენტი ლარი);

- 1 იანვრიდან დღემდე სებ-ის საერთაშორისო რეზერვები გაიზარდა 260 მილიონი დოლარით, როგორც ვახსენე, სავალუტო აუქციონების საშუალებით შეივსო მხოლოდ 38 მილიონი, დანარჩენი, ლოგიკურად, გაიზარდა მთავრობის მიერ მოზიდული სესხების და გრანტების გადახურდავებით (არც საგარეო ვალი აუღია სებ-ს), შესაბამისად ეკონომიკაში დამატებით გავიდა 220 მილიონი დოლარის ექვივალენტი ლარი;

- ეს ყველაფერი მოხდა ისე, რომ სებ-ს არ გამოუყენებია ფულის (ლარის) ამოღების მექანიზმები;

- გაიზარდა მინიმალური სარეზერვო მოთხოვნები დოლარში;

- ეროვნული ბანკის მიერ კომერციული ბანკების დაკრედიტებამ მიაღწია ისტორიულ მაქსიმუმს.

ბანკების დაკრედიტებასთან დაკავშირებით იხილეთ დიაგრამა.

როგორც წესი, ეროვნულ ბანკს წინა წლებში ჰქონდა კომერციული ბანკების ვალი, ანუ გამორთმეული ჰქონდა ფული. და რა მოხდა შემდეგ? სხვადასხვა მიზეზებით გამოწვეული დოლარის მასის შემოდინების შემცირების ფონზე, ეროვნულმა ბანკმა დაიწყო კომერციული ბანკების დაკრედიტება, და თუ წინა წლებში ეროვნულ ბანკს ჰქონდა ასეულობით მილიონი ლარის ვალი, დღეს კომერციულ ბანკებს აქვთ ეროვნული ბანკის ვალი 1 მილიარდ ლარზე მეტი (2020 წლისთვის ამ ციფრის გასამმაგებაა დაგეგმილი). შედეგიც სახეზეა. ლარის გაუფასურების და კომერციული ბანკების დაკრედიტების ტემპი თითმის არითმეტიკული სიზუსტით ემთხვევა ერთმანეთს.

ლარს გამყარების საშუალებას არ აძლეევს მონეტარული პოლიტიკა. თუ გადავხედავთ გასულ წლებს, ლარი ყოველთვის მყარი იყო მკაცრი მონეტარული პოლიტიკის პირობებში, ხოლო გაუფასურებული - რბილი პოლიტიკის შემთხვევაში (იხილეთ დიაგრამა).

შეიძლება დაისვას ლოგიკური კითხვა, რომ მონეტარული პოლიტიკის გამკაცრება ზღუდავს ეკონომიკურ ზრდას და შეიძლება მოიყვანოთ აშშ-ს და იაპონიის მაგალითი (თუმცა, ვინს აშშ-ს და საქართველოს ეკონომიკებს ერთმანეთს შეადარებს, იმის აზრი არც მაინტერესებს)), მაგრამ ჩემი პასუხი არის ის, რომ მაღალი დოლარიზაციის გამო საქართველოში მონეტარული პოლიტიკის გავლენა ეკონომიკაზე შეზღუდულია და საპროცენტო განაკვეთის ზრდა აისახება მხოლოდ ლარის სესხებზე. გადამოწმება უადვილესია: საშუალო საპროცენტო განაკვეთი სესხებზე ბოლო 2 წელია მცირდება, მიუხედავად იმისა, რომ მონეტარული პოლიტიკის განაკვეთი გაიზარდა (ჯერ გაორმაგდა, 4%-დან 8%-ზე ავიდა, შემდეგ 6.5%-ზე ჩამოვიდა).

- ნაკლები დოლარი ლარის უცვლელობის პირობებში აუფასურებს ლარს;

- მეტი ლარი დოლარის უცვლელობის პირობებში ასევე აუფასურებს ლარს;

- მეტი ლარი დოლარის შემცირების პირობებში კლავს ლარს.

P.S. ეს არ არის სრული სურათი, მაგრამ ძირითადი კი არის. რა თქმა უნდა, ბევრი სხვა დეტალიცაა და ამ პოსტში მათი არდასახელების გამო ძალიან ნუ გამაკრიტიკებთ )))

P.P.S. მე შორს ვარ იმ აზრისგან, რომ დოლარი ისევ 1,75 უნდა ღირდეს, გაუფასურება გარდაუვალი იყო, მაგრამ ვინც თვლის, რომ 2.66 ნორმალურია, ექსპორტს ახალისებს და ა.შ., ერთი სიტყვით, ვისაც ეს ნორმალურად მიაჩნია, იმასთან დისკუსიაში არ შევალ )))